rzeniu na rzecz dziecka)...

?, ;; \
W sprawach o alimenty na rzecz dziecka, w kt�rych pozwanym jest jego rodzic,
powodem (podmiotem, kt�ry wytacza pow�dztwo) jest samo dziecko. Drugi z rodzic�w
jedynie je reprezentuje, tzn. dzia�a w imieniu dziecka (zobacz tre�� pow�dztwa o alimen-
ty w Aneksie).
Czynno�ci prawne dokonane w imieniu dziecka przez jego rodzic�w nie
posiadaj�cych w�adzy rodzicielskiej s� niewa�ne.
www.wsip.com.pl
70 Rozdzia� 5. W�adza rodzicielska
Ingerencje w sfer� w�adzy rodzicielskiej
Pozbawienie i zawieszenie w�adzy rodzicielskiej S�d ma obowi�zek pozba-
wi� rodzic�w w�adzy rodzicielskiej, je�eli:
� Z powodu trwa�ej przeszkody w�adza ta nie mo�e by� sprawowana (na
przyk�ad w wyniku skazania rodzica na d�ugoletni�kar� pozbawienia wolno�ci).
Je�eli natomiast wykonywaniu w�adzy rodzicielskiej stoi na przeszkodzie przyczyna
o charakterze przemijaj�cym, s�d mo�e w�adz� rodzicielsk� zawiesi�. Tak� przemijaj�c�
przeszkod� w sprawowaniu w�adzy rodzicielskiej uzasadniaj�c� jej zawieszenie mo�e
by� kr�tkotrwa�y pobyt rodzica w zak�adzie karnym, taki� wyjazd za granic� itp. Zawie-
szenie w�adzy rodzicielskiej r�ni si� od pozbawienia r�wnie� i tym, �e s�d ma obowi�-
zek uchyli� orzeczenie o zawieszeniu, je�eli odpad�a jego przyczyna. Obowi�zku uchyle-
nia swego orzeczenia s�d natomiast nie ma, gdy usta�y przyczyny, dla kt�rych
pozbawiono rodzic�w w�adzy rodzicielskiej.
� Dosz�o do nadu�ywania przez rodzic�w w�adzy nad dzieckiem (dopu-
szczenie si� czyn�w karalnych wobec dziecka, jak na przyk�ad rozpijanie go,
zn�canie si� nad nim, pobicia, porzucenie i inne).
� Rodzice dopu�cili si� ra��cych zaniedba� swych obowi�zk�w wzgl�-
dem dziecka.
: Jest to najcz�stsza przyczyna pozbawiania w�adzy rodzicielskiej oraz - gdy zanied-
bania s� mniejsze -jej ograniczania. Typowe �rodowisko rodzinne, z kt�rego wywodz�
si� dzieci rodzic�w pozbawionych w�adzy rodzicielskiej jest z regu�y dotkni�te g��boki-
mi i z�o�onymi problemami. Poza cz�stym nadu�ywaniem alkoholu, czy wr�cz alkoholi-
zmem, nierzadko w rodzinach tych wyst�puje skrajna bieda, a tak�e prostytucja, agresja,
przest�pczo��, uchylanie si� od podejmowania pracy, niealimentacja i wiele innych.
S�d, pozbawiaj�c w�adzy rodzicielskiej, stwarza - pod wzgl�dem pra-
wnym - sytuacj� otwieraj�c� dziecku drog� do nawi�zania trwa�ej wi�zi z ro-
dzinnym �rodowiskiem zast�pczym. Dla personelu plac�wek opieku�czo-
-wychowawczych, w kt�rych umieszczono dzieci w konsekwencji odebrania
ich rodzicom w�adzy rodzicielskiej, a tak�e dla o�rodk�w adopcyjno-opie-
ku�czych, orzeczenie s�du o pozbawieniu w�adzy rodzicielskiej jest sygna-
�em, i� takiego zast�pczego �rodowiska nale�y dla dziecka poszukiwa�.
Je�eli ustanie przyczyna, dla kt�rej pozbawiono rodzica w�adzy rodziciel-
skiej, w�wczas s�d odr�bnym orzeczeniem mo�e mu j� przywr�ci�. S�d nie
jest jednak do tego zobowi�zany. S�d odm�wi przywr�cenia rodzicowi jego
w�adzy rodzicielskiej zw�aszcza w�wczas, gdy dziecko zakorzeni�o si� w ro-
dzinnym �rodowisku zast�pczym. Ta, godna poparcia praktyka orzecznicza
s�d�w rodzinnych jest wyrazem poszanowania dla nawi�zanych przez dziecko
Ingerencje w sfer� w�adzy rodzicielskiej 71
nowych wi�z�w psychicznych (i prawnych) i przed�o�enia ich nad ide� -
opartego czasami na niepewnych przes�ankach - powrotu do rodzic�w.
Ograniczenia w�adzy rodzicielskiej Przes�ank� ograniczenia w�adzy rodzi-
cielskiej jest istnienie stanu zagro�enia dobra dziecka. Stwierdziwszy owo za-
gro�enie, s�d rodzinny ma obowi�zek wyda� odpowiednie zarz�dzenie, by
w ten spos�b je usun��. KRiO zawiera przyk�adowy katalog sposob�w inge-
rowania w sfer� w�adzy rodzicielskiej poprzez jej ograniczenie, pocz�wszy
od zarz�dze� dyscyplinuj�cych rodzic�w, poprzez ustanowienie sta�ej kontro-
li nad sposobem sprawowania przez nich w�adzy nad dzieckiem (ustanowie-
nie kurateli jest zdecydowanie najcz�ciej orzekan� form� ograniczenia w�a-
dzy rodzicielskiej), a� po zarz�dzenie umieszczenia dziecka poza rodzin�
(w rodzinie zast�pczej lub w plac�wce opieku�czo-wychowawczej).
Rozmaito�� form ograniczenia w�adzy rodzicielskiej wynika z r�no-
rodno�ci sytuacji uzasadniaj�cych ingerencj� prawn�. Na jednym biegunie
postawi� mo�na ograniczenie poprzez orzeczenie s�du prze�amuj�ce
sprzeciw rodzic�w wobec konieczno�ci operowania dziecka (motywowany
niekiedy religijnie), na drugim za� ingerencj� wobec przejaw�w prezento-
wanych przez rodzic�w skrajnych zaniedba� opieku�czych i wychowaw-
czych wobec dzieci, jak np. alkoholizmu, prostytucji itp.
Ograniczeniem w�adzy rodzicielskiej s� te� niekt�re zarz�dzenia s�du wydane na
podstawie UPN wobec przejawianej przez nieletniego demoralizacji lub dokonanych
czyn�w karalnych. Chodzi tu zw�aszcza o zarz�dzenie umieszczenia dziecka poza rodzi-
n� lub ustanowienie nadzoru odpowiedzialnego rodzic�w (rozdzia� 11).
Pozbawienie a ograniczenia w�adzy rodzicielskiej Szczeg�lne w�tpliwo�ci
budz� te spo�r�d sposob�w ograniczania w�adzy rodzicielskiej, kt�re prowa-
dz� do umieszczenia dziecka poza rodzin�. S� to najsurowsze ze sposob�w
ograniczenia w�adzy rodzicielskiej, szczeg�lnie brzemienne w skutki, zw�a-
szcza dla dzieci. Umieszczenie dziecka w plac�wce o charakterze zak�ado-
wym lub w rodzinie zast�pczej wi��e si� bowiem z ich roz��czeniem z rodzi-
cami, z podw�jn� �podleg�o�ci�" rodzicom i osobom sprawuj�cym piecz�
zast�pcz� (swoista dwuw�adza), brakiem trwa�ego �przypisania" do os�b
i miejsc itp. Wobec takich orzecze� zg�aszane s� cz�sto w�tpliwo�ci, czy za-
miast nich s�dy nie powinny wydawa� postanowie� o pozbawieniu w�adzy
rodzicielskiej. W�tpliwo�ci te - szczeg�lnie cz�sto zg�aszane w publistyce
spo�eczno-prawnej - podzielane s� przez liczne grono wychowawc�w pracu-
j�cych w plac�wkach i przez pracownik�w socjalnych. Poczytuj� oni prefero-
wanie przez s�dy ograniczania w�adzy rodzicielskiej za przejaw zbytniego li-
beralizmu wobec rodzic�w zaniedbuj�cych swe obowi�zki.
i
www.wsip.com.pl
72 Rozdzia� 5. W�adza rodzicielska
Stanowisko wi�kszo�ci s�dzi�w rodzinnych wynika, jak si� zdaje, z kon-
sekwentnego rozgraniczania pomi�dzy sytuacjami upowa�niaj�cymi do ta-
kiej czy innej formy ingerencji. Ot�, s�d rodzinny, ograniczaj�c w�adz� ro-
dzicielsk� (nawet poprzez umieszczenie dziecka poza rodzin�) zak�ada, i�
sytuacja w danej rodzinie wymaga ingerencji jedynie o charakterze tymcza-
sowym, koryguj�cej zaistnia�� sytuacj�, w kt�rej zosta�o zagro�one dobro
dziecka. Innymi s�owy, s�d ogranicza ich w�adz�, je�li w chwili orzekania nie
mo�e jednoznacznie stwierdzi�, i� - odwo�uj�c si� do �yciowego do�wiad-
czenia-dana rodzina nie ma szans na odbudowanie ��cz�cych j� niegdy� wi�-
z�w. Skoro jest na to szansa, to - zdaniem s�d�w - nie mo�na jej przekre�li�,
orzekaj�c pozbawienie w�adzy rodzicielskiej. Pozbawienie w�adzy rodziciel-
skiej orzekane jest bowiem, gdy - zn�w odwo�uj�c si� do do�wiadczenia �y-
ciowego - nie ma nadziei na popraw� sytuacji w danej rodzinie. Orzeczenie
takie daje w zwi�zku z tym podstaw� do podj�cia dzia�a� zmierzaj�cych do