Rycerstwo niemieckie brało udział we wszystkich wyprawach krzyżowych do Ziemi Świętej...

Między innymi trzecią krucjatą kierował cesarz Fryderyk I Barbarossa. Zginął on w 1190 r. w trakcie tej wyprawy i władzę cesarską przejął jego syn Henryk VI (1190-97). Po nim z kolei tron cesarski odziedziczył syn Fryderyk II, któremu przypadło również Królestwo Sycylii po matce. Wówczas papież Innocenty III, obawiając się, że połączenie w jednym ręku władzy nad północną i południową Italią może spowodować wchłonięcie państwa papieskiego, zajmującego środek Półwyspu Apenińskiego, postarał się, że przychylny mu Fryderyk II objął w 1211 r. tylko tron sycylijski, zaś cesarzem niemieckim został Otton IV (1209-18).
Gdy Otton IV nie dotrzymał obietnicy, iż nie będzie ingerować w sprawy półwyspu, papież wyklął go i namówił Fryderyka do przejęcia cesarstwa, a rezygnacji z korony sycylijskiej. Tak się stało, ale po śmierci w 1220 r. papieża, Fryderyk II (1211-50) rządził i Cesarstwem Niemieckim i Królestwem Sycylijskim, z którego uczynił nowoczesną monarchię. Przeprowadził tam szereg reform gospodarczych, wprowadził nowy kodeks praw, a także rozdział władzy świeckiej od kościelnej. W 1226 r. nadał Zakonowi Krzyżackiemu, sprowadzonemu przez księcia mazowieckiego, i osiedlonego w Warmii, pełne prawo do ziem zdobytych na 66

Prusach. Ponieważ zwlekał z organizacją kolejnej wyprawy krzyżowej dla odbicia Jerozolimy, został
wyklęty przez papieża Grzegorza IX. Krucjatę jednak w 1229 r. poprowadził i odzyskał bezkrwawo Jerozolimę w drodze pertraktacji z sułtanem Egiptu. Fryderyk II Hohenstauf był nietypowym władcą: wszechstronnie wykształcony, znający 6 języków, zajmował się pisarstwem i poezją, intelektem przerastał
swe otoczenie i czasy, w których żył.
Po śmierci Fryderyka II nastąpił rozpad Cesarstwa Niemieckiego na liczne niezależne państewka.
Władza centralna utrzymywała się jedynie w ograniczonym zakresie przez wolną elekcję królów. By osłabić ich rządy, często wybierano przedstawicieli innych dynastii niż panująca. Zaś sami władcy dbali raczej o powiększanie swych własnych posiadłości rodowych, a nie o interesy Rzeszy. W tym okresie ogólnego chaosu powstały podstawy potęgi rodu Habsburgów. W 1282 r. posiadali oni jako swe lenna tylko ziemie Austrii, od 1310 przejęli Czechy i Morawy, od 1477 Niderlandy i Burgundię. A na początku XV w., narodziły się w Rzeszy Niemieckiej dwie dalsze potęgi terytorialne: Hohenzollernów w Brandenburgii i Wettinów w Saksonii. Władza centralna odrodziła się w I Rzeszy częściowo dopiero za panowania dynastii Luksemburgów, a następnie dopiero w XIX w. W ramach dynastii Luksemburgów rządzili jako królowie i cesarze: Henryk VII (1308-13), Karol IV (1346-78), Wacław IV (1378-1400), Zygmunt (1410-37). Zygmunt w 1396 r. podjął krucjatę przeciw Turkom, która zakończyła się klęską, wsparł Zakon Krzyżaków w wojnie z Polską w 1410 r., walczył też z husytami czeskimi, stając się od 1436 r. także królem Czech.
W okresie Średniowiecza w państwach niemieckich nastąpiła znaczna rozbudowa miast, co związane było głównie z rozwojem handlu i rzemiosła. Szczególny udział w rozwoju handlu miały miasta wyrosłe na wybrzeżach Morza Północnego i Bałtyku. Położone nad ujściami żeglownych rzek, przejęły handel środkowej Europy ze Skandynawią, Brytanią i dalekomorski z całym światem. Należały do nich Hamburg, Brema, Kilonia, Lubeka, Rostock, Szczecin, Gdańsk, a także, zakładane nad Bałtykiem przez zakony krzyżackie w ramach niemieckiej kolonizacji Elbląg, Królewiec, Ryga i Rewal. Miasta te utworzyły w XII-XIII w. tzw. Hanzę, to jest luźny związek kupiecki miast, władający monopolistycznie rynkami północnoeuropejskimi i mający duży wpływ gospodarczy, także polityczny, na wszystkie państwa regionu północnej i wschodniej Europy. Upadek Hanzy nastąpił dopiero w XVI w. w związku z powstaniem dużych 67

państw narodowych i konkurencji handlu atlantyckiego.
W XIV w. w licznych miastach niemieckich powstały uczelnie uniwersyteckie: w Pradze (1348), Wiedniu (1365), Heidelbergu (1386), Lipsku (1409). Panowała na nich niepodzielnie metoda nauczania zwana scholastyką. Polegała ona na objaśniania treści wiary religijnej przez spekulatywne dociekania i formalną interpretację autorytarnych tekstów, głównie Biblii. Jednym z ważkich problemów filozoficznych scholastyki był spór o to, czy materia istnieje obiektywnie, czy też jest abstrakcyjnym wytworem rozumu.

Skandynawia. Na początku XI w. na północy Europy istniały 3 państwa-królestwa: Dania na Półwyspie Jutlandzkim oraz Norwegia i Szwecja w południowej części Półwyspu Skandynawskiego.
Dodatkowo do Danii, aż do czasów nowożytnych, należał południowy skraj Skandynawii i liczne wyspy zachodniego Bałtyku. Wszystkie trzy państwa zostały w latach 960-1015 schrystianizowane, co sprzyjało konsolidacji i umacnianiu się własnej władzy, niezależnej od nacisków zewnętrznych. Król Danii Kanut Wielki (1016-35) zajął w 1028 r. Norwegię i odtąd kraj ten, nie posiadając większych terenów rolniczych, przez długi okres czasu pozostawał w unii z Danią, bądź Szwecją.