Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Ogólniej, zjawisko to występuje wyraźnie w stosunku do tzw.
negatywnych grup odniesienia, które charakteryzowaliśmy w rozdziale dziewiątym. W typologii Mer‐tona towarzyszy często kategorii „buntuʺ. Ostatnia forma konformizmu to oportunizm. Jest to przestrzeganie reguły mimo jej nieuznawania. Uważam pewne normy czy wartości za pozbawione sensu, szkodliwe, niegodne, a mimo to stosuję się do nich. Powodem jest obawa przed sankcjami, utratą akceptacji w grupie, narażeniem się na izolację. Może też chodzić o odniesienie jakichś korzyści. Jest to całkiem częsty sposób postępowania. Oportunistami są wszyscy, którzy płacą w terminie podatki, mimo że mało jest takich, którzy nie uważaliby ich za zbyt wysokie. Oportuni‐stą jest niewierzący, który idzie co niedzielę do kościoła, bo boi się potępienia społeczności wioskowej. Oportunistą jest abstynent, który zmusza się do picia z kolegami, bo nie chce popsuć sobie stosunków w pracy. A także ten, kto przyłącza się do ruchu kontestatorskiego, choć nic go nie obchodzą jego ideały, a chce tylko zająć dobrą posadę po rewolucji. Najważniejsze pojęcia wprowadzone w rozdziale AMBIWALENCJA NORMY: rozbieżność oczekiwań dyktowanych przez pojedynczą normę. ANOMIA: stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania. ANTYNOMIA NORMATYWNA: odmienna, a nawet przeciwstawna regulacja tej samej kwestii przez różne podsystemy normatywne (np. prawo inaczej niż moralność) lub przez różne normy w ramach tego samego podsystemu. ASYNCHRONIA NORMATYWNA: koegzystencja norm i wartości pochodzących z różnych okresów historycznych. BUNT: odrzucenie obowiązujących procedur, z całym bagażem norm i wartości, ale zarazem zaproponowanie procedur alternatywnych: nowych sposobów życia realizujących nowe normy i nowe wartości. DEWIACJA: postępowanie niezgodne z odnoszącymi się do danej jednostki i do sytuacji, w której działa, regułami społecznymi (normami i wartościami). DUALIZM KULTUROWY (inaczej ‐ dysonans kulturowy): sytuacja po głębokich przełomach społecznych, gdy dawna i nowa kultura zderzają się ze sobą i wchodzą w silny konflikt. 208 IMPERATYWY KULTUROWE: kategoryczne żądania pewnego sposobu postępowania lub realizacji pewnego celu, szeroko uznawane w danej społeczności. INNOWACJA: akceptacja celów dyktowanych przez rozpowszechnione wartości, ale szukanie dla ich realizacji nowych sposobów, różnych od normatywnie przepisanych. Jest to cząstkowe zastosowanie się do wskazanej w kulturze procedury: tylko do zawartych w niej wartości, a odrzucenie norm. INSTYTUCJA: zbiór reguł związany z określonym kontekstem społecznym, realizujący podobne, istotne społecznie funkcje. KONFORMIZM: sytuacja, gdy ludzie postępują zgodnie z regułami, które ich dotyczą (to znaczy odnoszą się do ich pozycji społecznej, do sytuacji w jakiej działają i nie są wyłączone przez jakieś okoliczności szczególne). KONTEKST REGUŁY: określone wyraźnie lub przyjęte implicite przesłanki określające sytuacje i podmioty, do których reguła się odnosi. LEGALIZM: literalne i skrupulatne przestrzeganie reguł bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem, że należy zawsze stosować się do obowiązujących zasad. MORALNOŚĆ: zbiór norm i wartości, których naruszenie jest mocno piętnowane przez zbiorowość, ponieważ dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów pojawiających się w stosunkach międzyludzkich, których rozwiązanie nie jest obojętne dla dobra partnerów. NEGATYWIZM (inaczej ‐ kontraformizm): bezrefleksyjny stosunek do reguły, abstrahujący od jej treści, a odrzucający ją tylko z uwagi na źródło, z którego reguła pochodzi. NONKONFORMIZM: dewiacja demonstrowana publicznie w proteście przeciwko obowiązującym normom czy wartościom. NORMY KULTUROWE: takie reguły, których przedmiotem są właściwe, oczekiwane, obarczone powinnością sposoby czy metody działania, a więc środki stosowane dla osiągnięcia celu.
|
Wątki
|