Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Gospodarcze znaczenie g. polega przede wszystkim na
użytkowaniu sponginowego szkieletu niektórych gatunków do celów higienicznych i gospodarczych {znaczenie to w dużym stopniu zmalało od czasu wprowadzenia tworzyw sztucznych). Niegdyś stosowano je w lecznictwie i kosmetyce. Na przykład alkoholowy wyciąg z g., zawierający znaczne ilości jodu, podawano chorym na tarczycę; popiół z g., zawierający ikrzemionkowe igiełki, zmieszany e tłuszczem i wcierany w 'bolesne miejsca, gąbki citeroosiowe 76 powodował miejscowo silne przekrwienie, nagrzanie i przynosił anaczną ulgę przy chorobach reumatycznych, a sproszkowanych igieł g. używano 'jako kosmetyku na wywołanie rumieńców na policzkach. G. obejmują 3 gromady — g. wapienne, g. szkliste i g. zwyczajne — 6 rzędów oraz ponad 50,00 gatunków. (Tabl. II, III). [J.M.R.] gąbki czteroosiowe (,Tetraxoni-da) — rząd z gromady ->.g-ąbek zwyczajnych. Ciało ich jest z reguły szorstkie i ma liczne, sterczące na zewnątrz igły o wyglądzie gęstej szczeciny. Szkielet składa się zasadniczo z igieł czteroosiowych, jednak często 3 osie u nich zanikają i powstają 'igły wtórnie jednoosiowe. Sponginy w szkielecie brak. Wiele gatunków -ma piękne, jaskrawe ubarwienie — czerwone, pomarańczowe, zielone, niebieskie lub też fioletowe. Rozmiary g. cz. są bardzo zróżnicowane, wynoszą od kilku milimetrów do 1,5 m. Należy tu m.in. puchar Neptuna oraz morska pomarańcza. [J.M.R.] gąbki krzemorogowe (Corna-cuTOSpongźa) — rząd z gromady —»-gąbek zwyczajnych. Obejmują głównie organizmy koloni j-' ne. Kształt ich ciała jest ogromnie zróżnicowany. Wygląd zewnętrzny, kontury i struktura ciała są bardzo zmienne mawet 'u przedstawicieli tego samego gatunku. O przynależności gatunkowej można sądzić jedynie na podstawie szkieletu i budowy igieł. Kolonie imają najczęściej wygląd poduszkowatych narośli, nieforemnych, nierównomiernie rozrastających się brył z odrostami rozmaitej wielkości. G.k. są z reguły miękkie, ela- styczne. Ich szkielet składa się z drobnych, jednoosiowych igieł, sklejających się ze sobą w pęczki za pomocą sponginy i tworzących siatkę. Przy większej ilości sponginy pojawiają się włókna isponginowe, wewnątrz iktórych tkwią pojedyncze krzemionkowe igły. U niektórych przedstawicieli g.k. igły nie występują, a ich szkielet tworzą jedynie włókna sponginowe. Substancja spon-ginowa zawiera znaczne ilości jodu, 'niekiedy 'do 14°/o masy szkieletu. G-k. tworzą najliczniejszą grupę gąbek. Są szeroko rozprzestrzenione w wodach słonych i słodkich całej kuli ziemskiej. Należy do nich wiele gatunków, które znajdują zastosowanie w zabiegach higienicznych, w medycynie, a także bywają używane w gospodarstwie domowym (-»gąbki toaletowe). [J.M.R.] gąbki pospolite ->,gąbki zwyczajne. gąbki szkliste (Hyalospongia) — gromada z łypu —xgąbek. Obejmują organizmy żyjące na ogół (pojedynczo, rzadziej kolonijne. Kształt ich ciała jest radialnosymetryczny, workowaty, pucharowaty lub trąb-kowaty, a typ budowy leuko-nidalny, z rozszerzoną jamą paragastralną. G. sz. osiągają wysokość l m. Są przeważnie białe, 'brązowe, szare lub żółtawe. Żyją w oceanach, głównie w Spokojnym i Indyjskim, na znacznych głębokościach, często na grząskim, mulistym dnie. Ich piękne szikielety służą j alko dekoracje i upominki. Dzieli się je na 2 rzędy: Hexasterophora, którego przedstawiciele mają szkielet zbudowany ze sklerytów sześcio-osiowych, oraz Amphidiscopho-ra, o sklerytach w postaci dwu- 77 gąbki zwyczajne dysków. Do najbardziej znanych przedstawicieli g.sz. należy koronkowiec, monorafis oraz włosieniowiec. (Tabl. III). [J.M.R.1 gąbki toaletowe — handlowa nazwa ikilteu form g. z rzędu ->-gąbek krzemorogowych (gąbki lewantyńskiej, greckiej, dal-matyńskiej i fcońskieB), których szkielet zbudowany jest z gęstej sieci rogowych (spongino-• wych) włókien. G.t. mają kształt bryłowaty, osiągają wielkość 20—60 cm i są zabarwione żółto, ciemnobrązowe, szaro, a nawet czarno. Ich bardzo elastyczne szkielety po oczyszczeniu z miękkich cząstek ciała znajdują rozmaite zastosowanie. Na przykład szkielet gąbki lewantyńskiej, miękki i lekki, służy z dawien dawna człowiekowi do mycia ciała. Przez. pewien czas w medycynie stosowano g.t. jako tampony łatwo nasiakalne, tamujące ikrew; jeszcze dzisiaj sproszkowanych g.t. używa się jako leku doustnego przy niedoborach jodu w organizmie. Ich szkielety znajdują zastosowanie w jiutoilerstwie, w 'optyce i w przemyśle porcelanowym jafco nadzwyczaj delikatny materiał szlifierski, W przemyśle chemicznym służą jako filtry. G.t. poławia się w dużych ilościach u wybrzeży krajów leżących nad Morzem Śródziemnym, Morzem Czer- wonym, Zatoką Meksykańską, Morzem Karaibskim, Oceanem Indyjskim oraz w (pobliżu Filipin. {J.M.R.] gąbki wapienne (Calcispongia. Calcarea) — gromada z typu ->-gąbek. Ich przedstawiciele żyją pojedynczo lub w koloniach. Maja 'kształt ciała z reguły cylindryczny, beczułko-waty. Niektóre (gatunki wyposażone są w nóżkę, którą przytwierdzają się 'do podłoża. Powierzchnia ciała g.w. bywa gładka lub sterczą z niej pęczki igieł. Często wokół otworu wyciekowego znajduje się wieniec długich, jednoosiowych igieł. G.w. są 'jedyną grupą gą- bek, gdzie spotyka się wszystkie 3 typy budowy (askon, sy-kon i leukon). Ich szkielet zbudowany jest z wapiennych igieł jedno- , trój- i czteroosiowych. Igły te z reguły leżą luźno w ciele, są bardzo drobne i rzadko przekraczają długość 0,3 mim, a jedynie igły jednoosiowe osiągają długość 3 'cm. GJW. rzadko (przekraczają wysokość 7 cm, są bardzo często pozbawione pigmentu l mają barwę ibiałą lub szarą. Są organizmami wyłącznie morskimi, żyjącyimi 'na niewielkich głębokościach. Obejmują 2 rzędy: Homocoela, mające asko-nidalny typ budowy, oraz He-terocoela, gdzie występuje typ budowy zwany sykonem i leu-konem. [J.M.R.] gąbki zwyczajne, gąbki pospolite (.Demospongia} — gromada z typu ->gąbek. Należy 'do nich większość obecnie żyjących gą- bek. Są to na ogół organizmy kolonijne. Mają kolonie tak zwarte, że zanika w nich prawie zupełnie indywidualność
|
WÄ…tki
|