Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
W pierwszym przypadku pojawiały się sugestie, że rozum publiczny
jest wyprowadzony z nadrzędnej doktryny liberalnej (co również stanowi część naszej tradycji), w drugim - rozum publiczny został potraktowany jako sposób rozważania politycznych problemów wspólnych wolnym i równym obywatelom. Zadanie, jakie sobie Rawls stawia w Liberalizmie politycznym, to udzielenie odpowiedzi na pytanie: Jak to jest możliwe, by istniało przez czas dłuższy sprawiedliwe i stabilne społeczeństwo wolnych i równych obywateli, którzy jednak pozostają głęboko podzieleni co do rozumnych doktryn religijnych, filozoficznych i moralnych?"12. Wnioski, do jakich dochodzi, mówią, że możliwe jest to dzięki temu, iż istnieje polityczna koncepcja sprawiedliwości, która okre śla kształt podstawowej struktury społeczeństwa. Owa koncepcja sprawiedliwo ści nie jest czymś arbitralnie narzuconym z zewnątrz; nadal wynika z umowy stron, ale nie tych, które tworzą uniwersalne społeczeństwo; jest odczytana z dziejów i kultury danego społeczeństwa. Koncepcja sprawiedliwości późnego Rawlsa jest ośrodkiem częściowego konsensu stron, które wybierają zasady sprawiedliwości obowiązujące już nie wszystkich ludzi, ale tylko je same; jest tym, na co zgadzają się (oraz mogą się zgodzić w przyszłości) wszyscy rozumni obywatele należący do danego społeczeństwa i danej kultury, którzy poza tym wyznają rozmaite rozległe doktryny. Rawls zaznacza, że takie ujęcie da się pogodzić z myślą Kanta, której kategoriami nadal się posługuje. Idąc za Kantem, nie przypisuje naturze ludzkiej żadnej konkretnej treści, ale wbrew niemu zakłada, że moralna osobowość jednostki nie ma charakteru abstrakcyjnego, lecz zmienia się w zależności od moralnej tradycji, w której została uformowana. Dalsza ewolucja poglądów nakazała Rawlsowi uznać każdą filozoficzną doktrynę moralną za nieprzydatną dla filozofii politycznej i w konsekwencji odrzucić resztki kantyzmu. Zadaniem filozofii polityki jest ustalanie, co może być przedmiotem zgody i porozumienia, co może stanowić fundament jedności danego społeczeństwa. Do filozofii polityki należą też rozważania dotyczące tego, jak zapewnić danemu społeczeństwu trwanie i rozwój, jak zrealizować w możliwie najpełniejszym stopniu ideały polityczne żywione przez członków danego spo łeczeństwa (ujęcie pragmatyczne). Tak jak współczesna liberalna demokracja powstała w wyniku wielu reform, tak i liberalizm polityczny Rawlsa uformował " J. Rawls, Prawo ludów, s. 255 12 Tenże, Liberalizm polityczny, s. 88. 84 nym elementem koncepcji dobrze urządzonego konstytucyjnego społeczeństwa demokratycznego18. Rozum publiczny to sposób, w jaki dane społeczeństwo prowadzi rozważania na temat problemów dotyczących politycznych wartości wspólnych wolnym i równym obywatelom. „Społeczeństwo polityczne, a wła ściwie każdy rozumny i racjonalny działający, czy to będzie jednostka, czy rodzina, stowarzyszenie, czy nawet konfederacja społeczeństw politycznych, ma określony sposób formułowania swoich planów, układania celów według pierwszeństwa i podejmowania decyzji odpowiednio do tego. Sposób, w jaki robi to społeczeństwo polityczne, to jego rozum; jego zdolność do robienia tych rzeczy jest także jego rozumem, choć w innym sensie; jest to władza moralna i intelektualna, której źródłem są ludzkie zdolności jego członków"19. Zdaniem Rawlsa, wszystkie ciała zbiorowe - grupy wyznaniowe, państwa, uniwersytety, wspólnoty lokalne - by działać rozumnie i odpowiedzialnie, potrzebują jakiegoś sposobu myślenia i decydowania o tym, co jest dla nich ważne i co należy zrobić. Muszą w związku z tym posiadać pewne wspólne pojęcia, sądy, zasady wnioskowania,
|
WÄ…tki
|