Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Działania te stają się więc wręcz niezbędną formą
komunikowania się z terapeutą. Pacjent działając, dzieli się z terapeutą doświad- czeniami ze swojego życia. Ważne jest, aby terapeuta zrozumiał je nie tylko jako formę oporu, lecz także jako komunikat. W psychoterapii pacjent z głębszymi zaburzeniami musi zrezygnować z blokujących jej przebieg mechanizmów obronnych, które mają dla niego charakter zbawczych mechanizmów „podtrzymania". Opór pacjenta jest głównie wynikiem lęku związanego z jego własnym „ja", podczas gdy u neurotyków lęk jest rezultatem konfliktów popędowych. Z pacjentami głębiej zaburzonymi konieczna jest bardzo długa i ryzykowna terapia, aby wzmocnić ich zaufanie do terapeuty i do własnego „ja" na tyle, by stopniowo mogli zrezygnować ze swych mechanizmów podtrzy- mania. Sukces zależy w dużej mierze od tego, na ile terapeuta będzie w stanie nie ulegać własnemu lękowi i intensywnym reakcjom przeciwprzeniesieniowym. 2.1.2. Przeciwopór Zjawisko przeciwoporu {counterresistance) jest lokalizowane w osobie psy- | choterapeuty (opór przejawia pacjent). Zjawisko to można zaobserwować, gdy psychoterapeuta dostrzega cos ważnego w funkcjonowaniu pacjenta i rozumie to, ; ale nie podaje interpretacji (Racker 1963). Terapeuta jest świadom emocjonalnych faktów, które hamują go przed komunikowaniem tego, co zauważa. Może pojawiać się w nim lęk, że interpretacja urazi pacjenta, wywoła w nim nadmierne zagrożenie, sprowokuje zbyt silne przeniesienie. Gdy takie powstrzymywanie się przed poda- niem interpretacji nie jest uzasadnione obiektywnie, to mogą tu działać czynniki subiektywne — przeciwopór powstrzymujący interpretowanie. Obserwacje poka- zują, iż zjawisko to często współwystępuje z oporem u pacjenta.9 Przeciwopór może | być związany z centralnym konfliktem pacjenta. Lęk terapeuty, obawa przed 9 Przykłady podobnych zjawisk opisuje Grzesiuk (1987). podaniem interpretacji jest wyrazem tego, że identyfikuje się on z lękami i oporem pacjenta. Przeciwopór powstaje, gdy zrozumienie problematyki pacjenta, jakie miała wyrażać nie wypowiedziana interpretacja terapeuty, nie było pełne. Gdy terapeuta jest zdolny stworzyć i podać pełną interpretację, to jego lęk zanika. Doświadczenie pokazuje, że pełna interpretacja nie wywołuje również lęku u pacjenta. Oto przykład, który może zilustrować pełną interpretację. Podczas sesji pa- cjent powiedział, że czuł lęk, zbliżając się do domu, w którym mieszka psychote- rapeuta, ponieważ nie wziął kąpieli i nie zmienił ubrania. Terapeuta podał interpre- tację, że pacjent wewnątrz czuje się „zniszczony" i „niszczący". Doszedł następnie do wniosku, że pacjent boi się, iż mogą zostać ujawnione jego fantazje, aby brudzić terapeutę. W tym momencie powstrzymał się przed podaniem interpretacji (prze- ciwopór): „Pan się boi, że ja odkryję, iż chce mnie pan brudzić". Miał wrażenie, że taka interpretacja może wzbudzić nadmierny lęk pacjenta. Sądził, że należy ją zachować na później. Ale po chwili zdał sobie sprawę, że ta interpretacja nie była przedwczesna, lecz tylko niekompletna. Poza agresywną chęcią, aby brudzić tera- peutę, były również emocje pozytywne, wyrażone w formie lęku, żeby nie zrobić I krzywdy terapeucie. Tak więc pełna już interpretacja informowała o tym, że pacjent I jest przestraszony z tego powodu, iż odczuwa wrogie emocje wobec osoby, którą I równocześnie kocha. Dopiero interpretacja dotycząca negatywnych i pozytywnych| emocji nie wywołała lęku ani przeciwoporu u terapeuty. Przeciwopór jest pierwotnie wspólnym oporem, udziałem terapeuty w opór; pacjenta. Problem zostaje rozwiązany, gdy psychoterapeuta zrozumie własnjj udział w oporze pacjenta. Pacjent stawia opór, gdy interpretacja jest niepełi Psychoterapeuta przeżywa przeciwopór, kiedy pojawia mu się w umyśle niekon piętna interpretacja. Gdy dostrzega negatywne przeżycia pacjenta, a nie zauwa pozytywnych, czy też kiedy spostrzega tendencje id, a nie zwraca uwagi tendencje ego. Nierzadko terapeuta odczuwa, że jego interpretacja jest przedwca sna, podczas gdy w rzeczywistości jest ona niekompletna. Takie sytuacje sugeruj^ że psychoterapia zbliża się do ważnego konfliktu przeniesieniowego u pacjenta. 2.2. INNE SZKOŁY PSYCHOTERAPII Opór — zjawisko szeroko opisywane przez psychoanalityków — występuf| także w psychoterapii opartej na innych teoretycznych założeniach. W innych i psychoanaliza szkołach psychoterapeutycznych pojawiają się różne sugestie cod sposobu traktowania oporu, radzenia sobie z nim w terapii. A. Enright (1987) wyraża pogląd, iż opór10 w psychoterapii może nie wy pować, jeśli odbywa się praca nad problemem, którym klient chce się zajmowaj gdy problem jest wprawdzie trudny, ale dający się rozwiązać, kiedy klient i 10 Problematyka ta jest omawiana w rozdziale Ul w kontekście zawierania kontraktu psyc terapeutycznego. 166 zaufanie do psychoterapeuty, jeżeli nie istnieją wartości sprzeczne w stosunku do celów, jakie klient stawia na początku psychoterapii. Autor wyróżnia pięć źródeł oporu i sposobów pracy nad nim. Uważa, że cztery pierwsze aspekty tego problemu
|
WÄ…tki
|