Zaczynała się polna harówka wczesną wiosną...

Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.

Najcięższa przecież praca nie potrafiła zniweczyć starej, na wpół pogańskiej jeszcze obrzędowości. Rozpoczynał się więc rok pracy utopieniem przez dziewczęta zi-my-marzanny, słomianej kukły, przebranej w strój druhny (a rozbieranej przed topieniem). Niekiedy równocześnie chłopcy topią „marzanioka".
Wesele z odejściem zimy weselem, aleć zaraz potem szedł siew jarych zbóż, grochu, kopanie pod marzannę. Przednówek niósł do tego pogorszenie zwykłej strawy chłopskiej i tak, nawet u średnio zamożnych, polegającej głównie na polewce mącznej, kaszach, rzepie i kapuście.
W marcu albo kwietniu znów trochę przerwy w pracy: Wielkanoc i te obrzędy ze starych witań wiosny, które Kościół uchrześcijanił, uświęcił.
Więc w Wielką Środę palenie żuru, uderzanie w pole płonącą miotłą dla zapewnienia urodzaju. W czwartek kraszono jaja. W piątek, przed świtem, należało umyć się w potoku nie wycierając się po myciu. Gospodynie obmywają w rzece bydło — i ludziom, i bydłu ta kąpiel ma zapewnić zdrowie.
W poniedziałek wielkanocny za to śmigus, czyli dyngus: chłopcy chodzą po wsi, a kto, zwłaszcza dziewczyny, nie wykupi się jajami, wędliną czy ciastem, zostaje oblany wodą lub bity gałązkami wierzbowymi. Już XIV-wieczne statuty biskupie powstają przeciw „dyngusowaniu".
Zaraz po świętach, „gdy żaby rechoczą lub kwitnie jabłoń" (mówiąc słowami Grossera), czekały nowe siewy: jęczmienia, prosa, lnu i jakże pracochłonne sadzenie marzanny. Więc tylko na pierwszy maj ukwiecić wejście do chaty i ubożętoni na rozstajach postawić jadło (gdzieniegdzie czyniono to już wcześniej, w marcu) i w pole, w pole, w pole.
Jeszcze maj nie minął, a już pod ozime siewy trzeba gnój wywozić i trzy razy podorywać. Jeśli rok mokry, trawa rośnie szybko, zdarza się, że już pod koniec maja ekonom na pańskie sianokosy wzywa. Tyle uciechy, że przed Zielonymi Świętami ksiądz z relikwiami pole obchodzi, błogosławiąc. Towarzyszą mu chłopi konno, kto zaś ma najładniejszego konia, zostaje przodownikiem — czarnego barana ma upiec i wieś poczęstować. Potem ogryzioną baranią kość wtyka się w ziemię na polu, aby dobrze rodziło. Na same Zielone Świątki przypada „rochwist": wyścigi konne i pokazy zręczności parobczaków, strącających zatknięte na żerdziach kwiaty przed domami panien. Jakże to prędko mija! Bo już czerwiec, sianokosy w pełni, kapusta, rzepa, rzodkiew zielskiem zarosła aż krzyczą o pielęgnację, a na św. Jana bywa, że i jęczmień zaczyna się sypać. Niech się sypie, a sobótki wieś nie daruje! Zrosła się tak głęboko z obyczajem śląskim, obchodzona zarówno przez ludność polską, jak i niemiecką, że wczesnore-nesansowy poeta śląski Pancratius Yulturinus w swoim opisowym poemacie Panegiricus silesiacus, pełnym tęsknoty za śląską ojczyzną, na fali tej tęsknoty szeroko opisuje obrzędy sobótki w Sudetach.14 Tylko z „wiankami" jest inaczej niż w innych częściach Polski. Mimo że wody płynącej dostatek, zwyczaj każe rzucać je do studni lub zarzucać na drzewo. Ostatnia to radość przed ciężkim okresem żniw: dojrzewają kolejno zboża ozime, później jare, najpóźniej, we wrześniu, proso. Trzeba żąć, związać, zwieźć.
Przychodzi wreszcie — zazwyczaj na 15 sierpnia — symboliczny koniec żniw: żniwne, czyli dożynki. Niewiele wiemy o ich prastarej formie, jako zabawie kończącej sprzęt zboża ozimego. W XVI w., jak i później, było to ofiarowanie wieńca panu czy ekonomowi, jeśli pan we wsi nie mieszkał, poczęstunek i tańce.
Ale dożynki to tylko symboliczny koniec pracy. Już na św. Jakuba (25 lipca) rozpoczyna się siew rzepy na dobrze przygotowane pole. W sierpniu idą już siewy ozime, we wrześniu zbiór prosa, wykopywanie marzanny, a po św. Michale zbiór kapusty. Październik to zbiór konopi i rzodkwi, jeszcze w listopadzie podorywki pod jare zboże, aż wreszcie spadał pierwszy śnieg.
Póki pora była ciepła, pewne wytchnienie stanowiła oczywiście niedziela. Wieś nie lekceważyła przedpołudniowego nabożeństwa, tak jak współczesne miasto. Po południu jednak zbierali się młodzi pod jakimś rozłożystym drzewem (jak to opisuje Johannes Bohemus) i tańczyli przy wtórze prostych instrumentów: fujarki lub skrzypiec. Co prawda z kazalnicy grzmiał później ksiądz, że: „lepiej w święta kopać lub orać niż śpiewać i tańczyć z kobietami",15 a inny śląski kaznodzieja mu wtórował: „Chorea est circulus cuius centrum est diabolus" 16 (taniec jest kołem, w którego środku stoi diabeł). Niewiele to pomagało.

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.