Jak wi'c z powy�szych wywod�w wynika, w trakcie ca'ej edukacji muzycznej i pracy zawodowej muzyka konieczna jest sta'a kontrola lekarska, umo�liwiaj�ce wczesne...

Pozwoli ona na szybkie przywr�cenie muzykowi r�wnowagi w jego zespole wykonawczym poprzez odpowiednie ukierunkowanie pedagoga oraz zastosowanie leczniezych zabieg�w usprawniaj�cych.
Wieloletni proces kszta'cenia, niedosyt kadrowy, a r�wnie� wysoki koszt kszta'cenia muzyka instrumentalisty dodatkowo uzasadniaj� trosk' o jego zdrowie.
wag' rni'�,
Rozdziai I
Morfofizjologia
c.zynno�ciowego zespo`u wykonawczego
WIADoNto, i� wykonawstwo muzyczne z jednej strony jest uwarunowane czynnikami natury somatycznej, a z drugiej - czynnikami natury psychiczej. Zjawiska fizyczne, kt�re wyst'puj� w trakcie gry na instrumencie muzycznym, `ywieraj� wp'yw na funkcje i zachowanie si' odpowiednich element�w narz�du chu u instrumentalisty, jego czynno�ci motoryczne oraz r�ne funkcje uk'adu utonomicznego. Te wszystkie zjawiska pozostaj� ze sob� w �cis'ej wsp�'zale�no�ci, ` zwi�zku z czym mo�na doj�� do przekonania, i� gra na instrumencie jest ompleksow�, percepcyjno-efektoryczn� czynno�ci� uwarunkowan� r�nymi czynikami zmieniaj�cymi si' ci�gle w czasie. Mo�na by'oby zatem przypuszcza�, i� ` ka�dym procesie tw�rczym, towarzysz�cym wykonawstwu muzycznemu bior� dzia' wszystkie funkcje ca'ego organizmu. Twierdzenie takie cz'�ciowo by'oby uszne, ale bior�c pod uwag' jedno�� psychosomatyczn�, b'd�c� podstaw� wszystich czynno�ci, musimy z punktu widzenia fizjolog� wyodr'bni� w ka�dym dzia'aniu jawiska wiod�ce, od kt�rych przede wszystkim zale�y fzjologiczny efekt wykony`ane` pracy.
W pracy muzyka instrumentalisty istnieje r�wnie� element naturalnego narz'dzia iorfofizjologicznego, dzi'ki kt�remu mo�liwe jest efektywne wykonawstwo muzycz
11
ne. W dotychczasowej literaturze dotycz�cej wykonawstwa muzycznego, metodyki i fizjolog� gry u�ywano poj'� "aparat gry" lub "aparat wykonawczy muzyka". Sugeruj� one, i� mamy do czynienia z jednolitym skonsolidowanym organem ustroju �ywego, kt�ry zosta' wyspecjalizowany jedynie do wykonywania tej czynno�ci. Wiemy jednak, �e w czasie ka�dej gry w organizmie artysty zachodz� skomplikowane procesy natury fizjologicznej, biomechanicznej, biochemicznej, endokrynologicznej i nerwowej w powi�zaniu z r�wnie skomplikowanymi zjawiskami natury fizycznej w samym instrumencie: mechanicznymi, akustycznymi, termicznymi, a nawet elektrycznymi. Dlatego te� u�ywanie poj'cia "aparat gry" znacznie zubo�a udzia' morfofizjologiczny artysty muzyka w procesie odtw�rstwa muzycznego. Niemniej jednak w celu usystematyzowania pewnych zjawisk oraz dla cel�w naukowo-badawczych niezb'dne jest przyj'cie pewnej terminolog� zwi�zanej z naturalnym narz'dziem wykonawczym muzyka.
Dla tych potrzeb proponuj' wprowadzenie terminu:
Czynno�ciowy zesp�` wykonawczy muzyka. Definicja tego poj'cia by'aby nast'puj�ca:
Czynno�ciowy zesp�l wykonawczy jest to zesp�l morf�fizjologicznych element�w organizmu, kt�rego zadaniem jest zapewnienie stosowania podczas gry na instrumencie muzycznym ivla�ciwych ruch�w docelowych we wla�ciwym czasie i z wra�ciw� sil�.
Wprawdzie mo�na wywnioskowa� z tej definicji, i� czynno�ciowy zesp�' wykonawczy jest tylko elementem narz�du ruchu u instrumentalisty, jednak nale�y wzi�� pod uwag' to, �e ruch jest tu elementem ko�cowym, a jego ukszta'towanie zale�y od wielu innych czynnik�w w organizmie, decyduj�cych o ostatecznym efekcie, kt�rym b'dzie ukszta'towanie d�wi'ku i dalszych jego pochodnych w trakcie gry.
W ramach czynno�ciowego zespolu wykonawczego nale�aloby wyr�ni� jego najwa�niejsze sk'adowe:
- ko�czyn' g�rn�,
- uk'ad stabilizuj�cy tu'owia,
- uk'ad zad'cia,
- komponent' psychofizjologiczn�.
Ko�czyna g�rna
Sk'ada si' z dw�ch zasadniczych cz'�ci: obr'czy ko�czyny g�rnej oraz ko�czyny wolnej. Obr'cz jest zazwyczaj cz'�ci� stabilizuj�c�, aczkolwiek mo�e r�wnie� podczas gry na instrumencie pe'ni� funkcj' manipulacyjn�. Cz'�� wolna ko�czyny jest z'o�ona z ramienia, przedramienia i r'ki.
Budowa kostno-stawowo-wi'zadlowa
Ko�czyna g�rna jest narz�dem skladaj�cym si' z 32 ko�ci r�nego kszta'tu i d'ugo�ci oraz 29 po'�cze� mi'dzy tymi ko��mi, zwanymi stawami.
12
iyki W ko�czynie g�rnej przewa�aj� ko�ci d'ugie maj�ce charakterystyczn� budow',
ka". kt irej w'a�ciwo�� polega na wyst'powaniu d'ugiego trzonu oraz pogrubia'ych jego
roju k �c�w, czyli nasad. S� to nast'puj�ce ko�ci:
`�ci. a. W obr'bie barku wyst'puj� dwie ko�ci: 'opatka i obojczyk, kt�re po'�czone s�
om- ze sob� stawem barkowo-obojczykowym. Dodatkowym elementem stabilizuj�cym
`do- 0 r'cz ko�czyny g�rnej jest obojczyk '�cz�cy si' z wyrostkiem barkowym za
ami p moc� stawu barkowo-ramiennego oraz za pomoc� stawu mostkowo-obojczyko-
ymi, w go. Poniewa� wszystkie wymienione tu po'�czenia stawowe maj� charakter tzw.
1o�a p '�cze� (czyli staw�w wolnych) ze wzgl'du na kuliste ukszta'towanie g'�wki
ego. i `�wnomiernie wkl's'e panewki, tym samym pozwalaj� one na wykonywanie
;l�w r `h�w we wszystkich p'aszczyznach.
atu- Zasadnicze ruchy w tej cz'�ci ko�czyny s� nast'puj�ce: