Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Generalnie zaburzenia te dotykają obu płci i ludzi
w różnym wieku, chociaż większość osób zapada na choroby psychiczne poniżej trzydziestego roku życia (Pałuba, 1997, s. 1). W 1999 roku odnotowano wzrost liczby leczonych w poradniach zdrowia psychicznego w porównaniu do lat wcześniejszych. W psychiatrycznej opiece ambulatoryjnej zarejestrowano około 6 Psychologia, psychiatria i prawo wobec... 2% mieszkańców Polski, tj. ponad 782 tys. osób (2024 na 100 tys. ludności), w tym 228 tys., po raz pierwszy (590 na 100 tys. ludności). Liczby te w latach 1998 i 1997, wynosiły odpowiednio: 705 tys. osób (w tym leczonych po raz pierwszy 192 tys.) i 750 tys. (w tym leczonych po raz pierwszy 207 tys.) - (zob. Aneks). Natomiast w porównaniu z rokiem 1990 (Pużyński, 1999, s. 1) wskaźnik rozpowszechnienia wzrósł o 19%, a zachorowalności o 20%. Najwyższą dynamikę wzrostu wykazują zaburzenia nerwicowe, zaburzenia afektywne, schizofrenia oraz psychozy alkoholowe. Liczne badania wskazują, iż choroby psychiczne, nie tylko w Polsce, stanowią coraz większy problem społeczny. Do podstawowych, lecz coraz trudniejszych obowiązków państwa należy ochrona osób z zaburzeniami psychicznymi, a w tym ochrona zdrowia psychicznego jako fundamentalnego dobra osobistego każdego człowieka. W zakresie tego zagadnienia nieuchronne są pewne kolizje, w tym trudności wynikające z konieczności pogodzenia interesów i racji społecznych z prawami jednostki. Wspomniany konflikt interesów może jednak występować z różnym nasileniem, zależnym ostatecznie od przyjętych rozwiązań prawnych. Wśród osób zaburzonych psychicznie szczególną grupę stanowią ci pacjenci, którzy popełnili czyn zabroniony pod groźbą kary, chodzi tu o chorych psychicznie będących przedmiotem i podmiotem postępowania karnego, ludzi przymusowo hospitalizowanych na mocy orzeczenia sądu. Ich sytuację w znacznym stopniu determinuje stan wiedzy psychologicznej oraz jej aplikacje w prawie. Szczególność ta zawiera się w tym, że jednocześnie są oni pacjentami i stąd należne im są prawa pacjentów oraz, że są uczestnikami postępowania karnego i dlatego podlegają rygorom prawa karnego materialnego, procesowego i wykonawczego. Według różnych autorów (m.in. Stanik, 1985, 2000; Paprzycki, 1996) zaintere- sowania prawników psychologią w celu zastosowania jej w teorii i praktyce prawniczej mają odległą tradycję. Poziom tego zainteresowania różnie kształtował się w przeciągu lat. Uwarunkowane było to szeregiem czynników, takich jak np.: ustrój polityczny, stopień nasilenia i rodzaj objawów patologii życia społecznego, dynamika i struktura zjawiska pokrzywdzenia przestępczością oraz stan wiedzy psychologicznej prawników i jej adekwatność do obowiązujących koncepcji psychologicznych. W ostatnich latach obserwuje się pewne ożywienie w zakresie badań psycho- logicznych w ramach psychologii sądowej. Chodzi głównie o badania nad rolą diagnozy psychologicznej w wyjaśnianiu i rozstrzyganiu spraw rozpatrywanych przez sądy karne. Coraz bardziej prawo zaczyna uwzględniać podmiotowe warunki sprawcy wpływające na zachowanie się człowieka. Wynika to głównie z zachodzących zmian w koncepcjach mechanizmu ludzkich działań, czy też medycznych koncepcji dotyczących zaburzeń zachowania (Bernstein, Nietzel, 1980, s. 36-41). To wszystko wymuszało określone zmiany doktrynalne Wprowadzenie 7 w teorii prawa i w konsekwencji określone uregulowania prawne warunkujące sytuację podsądnych, w tym również sytuację podsądnych chorych psychicznie. Wymownym dowodem jest tu uchwalenie w 1994 roku ustawy o ochronie zdrowia psychicznego oraz znowelizowanie w roku 1997 kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego, zawierających regulacje zgodne ze standardami europejskimi. Przy ustalaniu treści tych aktów prawnych uwzględniono bowiem nie tylko propozycje prawników, ale również psychologów i psychiatrów. Jak pisze Peeters (1985, s. 24): „Historia chorób psychicznych jest symptomem ogólnego procesu cywilizacji". Dlatego też podjęcie badań wokół tej problematyki wydaje się szczególnie istotne w kontekście przemian zachodzących obecnie w naszym kraju prawie we wszystkich dziedzinach życia. Zmiany te pociągają za sobą różnorakie niekorzystne skutki, takie jak pracocholizm, lęk przed przyszłością, bezrobocie czy ubóstwo, będące zagrożeniem dla zdrowia psy-
|
Wątki
|