Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Bezpośredniość kontaktu, stanowiąca konstytutywną cechę drugiego układu kultury, sprawia jednak, że realizacja komunikowania pozalokalnych i odległych w czasie treści dokonuje się zawsze w sposób upośredniony przez warunki lokalne i aktualne. Ta okoliczność wpływać może na łagodzenie kontrastu i zacieranie granic między drugim a pierwszym układem. Takie przenikanie obu układów stanowiło wspomnianą już poprzednio cechę średniowiecznej kultury. Cecha ta, którą można nazwać dominacją proksemiczności w kulturze Średniowiecza, znajdowała pewien wyraz nawet w trzecim układzie. Guriewicz stwierdza, że bezpośrednia znajomość otaczającego świata tak bardzo wpływała na wizję całości zjawisk geograficznych i historycznych, że nawet pisarze zarzucający innym partykularyzm w ujmowaniu prezentowanych zjawisk sami nie potrafili się ustrzec przed lokalnym zabarwieniem analiz, których zamierzeniem było uniwersalne ujęcie całego procesu dziejowego lub określonych faktów historycznych. 198 Socjologia kultury Zarówno przestrzeń, jak czas w ujęciu ludzi Średniowiecza lub członków ludowych wspólnot lokalnych późniejszego okresu historycznego zabarwione więc były cechami właściwymi kulturze małych, względnie izolowanych społeczności. Kazimierz Dobrowolski, charakteryzując tradycyjną kulturę chłopską w Polsce, zwracał uwagę na główne jej cechy związane z dominacją bezpośrednich kontaktów społecznych. Do cech tych należy zwrócenie się ku przeszłości przy jednoczesnym ograniczeniu perspektywy historycznej; tendencje stabilizacji odnoszą się jednak do ogólnych schematów kulturalnego przekazu, nie do szczegółów, które zacierał i modyfikował nieprecyzyjny mechanizm ustnej tradycji. Anonimowości twórców i wytworów towarzyszyło tutaj uznanie autorytetów i wiara w ich poparcie transcendentalnymi sankcjami. Poczucie odrębności własnej kultury wobec grup obcych wiązało się z przywiązaniem do jej szczegółów, przy równoczesnym lekceważeniu podobieństw ogólnego schematu analogicznych stanowych grup sąsiedzkich. Charakteryzowana przez Dobrowolskiego kultura chłopska XVIII i XIX w., a także i wcześniejsza, nie mogła już być izolowana i samoistna w takim stopniu jak plemienne kultury ludów pierwotnych, zwłaszcza odseparowanych naturalnymi granicami od kontaktów zewnętrznych. Problem styczności i wymiany kulturalnej w społeczeństwie stanowym był ujmowany przez polskich badaczy: Aleksandra Briicknera (1991), Jana S. Bystronia (1936) głównie w terminach opadania wątków kulturowych od klas wyższych ku kulturze ludowej. Terminu te Kultura trzech układów 199 ^Polsce, któw nym sak do sierał ców cię grup snym grup w., iujak nymi Inej idra ców ież lego aeśni :zeń, przy tym liczne luczest- 10ŚĆ ts-przez aju a od- ejś- ie Nliczne |epoki. iltury mmi-no- ści bezpośrednich z wyraźną dominacją nieformalnych nad formalnymi, czyli, innymi słowy, dominacją pierwszego, pierwotnego układu kultury. W miarę historycznej ewolucji kultur ludowych rośnie w nich rola drugiego, instytucjonalnego układu. Wyraźną dominantę stanowi jednak wciąż bezpośredniość kontaktów w toku kulturalnej transmisji. Ta cecha nadaje kulturom pierwotnym i ludowym swoiste rysy i stwarza właściwe im ograniczenia. Dlatego kultury mas średniowiecznego społeczeństwa nie należy utożsamiać z masową kulturą opartą na pośrednich środkach przekazu o szerokim zasięgu i współczesnym działaniu*. Z socjologicznego punktu widzenia stanowisko takie budzi zastrzeżenia podobne jak McLuhanowska koncepcja masowej publiczności telewizyjnej w rozwiniętych społeczeństwach współczesnych jako „globalnej wioski" stanowiącej nowoczesny odpowiednik pierwotnej, plemiennej wspólnoty.
|
WÄ…tki
|