Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Sumacja czasowa ~ arc~wa a·~ substancji chemicznej - neuroprzekaźnika (neurótransmitter), zwąnego również media- torem - zmagazynowanej w pęcherzykach sy- noptycznych; (3) mediator przenika przez szczelinę synoptyczną; (4) mediator dociera do błony postsynoptycznej, powodując jej de- polaryzację; (5) mediator ulega rozkładowi i jest reabsorbowany przez neuron presynap- tyczny. Potencjał czynnościowy w neuronie post- synoptycznym nie podlega prawu "wszystko albo nic". Skutki działania mediatora, nawet gdy nie wyzwalają potencjału czynnościowe- go, mogą się sumować. Taka podprogowa de- polaryzacja błony postsynoptycznej, zwana postsynoptycznym potencjałem pobudze- niowym (excitatory postsynaptic potential - EPSP), może się stopniowo powiększać, w miarę jak do błony postsynoptycznej docie- rają nowe porcje mediatora. Na rycinie 3-7 przedstawiony został związek pomiędzy EPSP a powstawaniem potencjału czynno- ściowego. Sumacja EPSP może zachodzić również wtedy, gdy do błony postsynoptycz- nej dociera jednocześnie wiele pobudzeń z róźnych aksonów tworzących z nią synapsy. 10Z B10L0GICZNE IMECNANIZMy ZACM0WAN1~ 50 -70 I E Depolaryzacja, która normalnie wywołuje potencjal czynnościowy, może być zahamowana'przez uprzednio wytworzoną hiperpolaryzację. Postsynapty~zny. poten~jnł hamuhowy · RYCINA 3·3 Pierwszy z opisanych mechanizmów określa- ny jest jako sumacja czasowa (temporal summation), a drugi - jako sumacja prze- strzenna (spatial summation). Pod wpływem docierających do błony postsynaptycznej pobudzeń - w zależności od rodzaju mediatora i lokalizacji w układzie ner- wowym - mogą również powstawać postsy- naptyczne potencjały hamulcowe (inhibi- tory postsynaptic potential - IPSP). Dzieje się tak wówczas, gdy mediator wywołuje na bło- nie postsynaptycznej stan hiperpolaryzacji (zob. ryc. 3-8). ,y Można sobie łatwo wyobrazić sytuację, gdy na tej samej błonie postsynaptycznej po- wstają zarówno potencjały pobudzeniowe, które przybliżają potencjał błony do wartości progowej depolaryzacji, jak i hamulcowe - od- dalające ów potencjał od wartości progowej. Pojawienie się potencjału czynnościowego uzależnione jest zatem od konfiguracji pobu- dzeniowych i hamulcowych potencjałów post- synaptycznych na błonie postsynaptycznej. Przyjrzyjmy się teraz niektórym substan- cjom neuroprzekaźnikowym. Dotychczas zidentyfikowano szereg neuroprzekaźników: acetylocholinę, noradrenalinę, adrenalinę, se- rotoninę, dopaminę, histaminę i liczne ami- nokwasy, włącznie z kwasem ~aminoma- słowym (GABA) i kwasem glutaminowym. Ponadto uważa się, że wiele krótkich pepty dów zlokalizowanych w mózgu bierze udzia w procesach neurotransmisji. Odrębną klas stanowią niedawno odkryte gazy rozpasz czalne (Madison, 1994; Verma, Hirsch, Glatt Ronnett i Snyder, 1993). Większość przekaźników chemicznycl działa pobudzająćo lub hamująco, ale niektó re z nich mogą działać zarówno pobudzająco jak i hamująco, w zależności od rodzaju wy chwytających je receptorów W określonycl synapsach acety1ocholina, na przykład, pełn funkcję przekaźnika pobudzeniowego - wy twarza EPSl? W innych synapsach natomias acetylocholina jest przekaźnikiem hamulco wym. Oto krótkie charakterystyki niektó rych neuroprzekaźników: Aceiylocholina. Zlokalizowanawwielu synap sach ośrodkowego i obwodowego układu ner wowego oraz w autonomicznym układzie ner wowym. Działa pobudzająco w większośc synaps ośrodkowych i w części synaps układt autonomicznego; działa hamująco w części sy naps układu autonomicznego. Serotonina. Syntetyzowana w ośrodkowym układzie nerwowym; bierze udział w proce sach snu i wzbudzenia emocjonalnego. Mo że wywierać wpływ zarównó pobudzający jak i hamujący PSYCHOLOGIA fIIJ0L0GICINA 1 0 3 Dopamina. Zlokalizowana w obwodach neu- ronalnych uczestniczących w realizacji do- wolnych czynności ruchowych, procesów uczenia się, pamięci i wzbudzenia emocjonal- nego. Pełni funkcje hamujące. Noradrenalina. Pełni funkcje zarówno hor- monalne, jak i przekaźnikowe. Zlokalizowana w obwodach neuronalnych, kontrolujących procesy związane ze wzbudzeniem, stanem czuwania, uczenia się i pamięci. Zlokalizowa- na również we włóknach pozazwojowych czę- ści współczulnej układu autonomicznego. Może wywierać wpływ zarówno pobudzający, jak i hamujący. Adrenalina. Pełni funkcje zarówno hormo- nalne, jak i przekaźnikowe. Może wywierać wpływ zarówno pobudzający, jak i hamujący Pobudza większość receptorów pobudzanych przez noradrenalinę. GABA. Pełni funkcje hamujące. Kontroluje czynności ruchowe. Kwas glutaminowy. Prawdopodobnie głów-
|
WÄ…tki
|