Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Były one wyrazem powrotu do paradygmatów
eksperymentalnych wprowadzonych przez Ebbinghausa prawie sto lat wcześniej. Gdy zaczęto przeprowadzać bardziej złożone eksperymenty, teoria Atkinsona i Shiffrina popadła w niełaskę. Nowe dane empiryczne zasiały wątpliwości odnośnie do rozróżniania pamięci krótko- i długotrwałej, a ich teoria pamięci długotrwałej nie uwzględniała licznych ważnych problemów, takich jak rola organizowania i warunków, w jakich zachodzi wydobywanie. Gdy badacze zaczęli przyglądać się pamięci w bardziej realistycznych sytuacjach, problemy te stały się jeszcze wyraźniejsze. Liczne dane badawcze, które doprowadziły do odrzucenia teorii Atkinsona i Shiffrina, omówiłem w rozdziałach od 5. do 8. W szczególności rozdział 5. gromadzi dowody przeciwko tej teorii. Obecnie teoria Atkinsona i Shiffrina wzbudza wyłącznie zainteresowanie historyczne. Chociaż jedynie niewielu badaczy jest teraz jej zwolennikami, w licznych aktualnych teoriach nadal dostrzegalny jest jej wpływ, dotyczy to także nowej teorii rozwiniętej przez Shiffrina, nazwanej SAM (Gillund i Shif frin, 1984), przedstawionej w rozdziale 5. Odrzucenie teorii oznacza dla współczesnej psychologii zwycięstwo. Dowodzi bowiem, że ta dziedzina wiedzy, choć ma za sobą dziesięciolecia niezdecydowanych, werbalnych argumentów, swoje teorie formułuje w postaci precyzyjnych stwierdzeń. Dzięki temu mogą one być weryfikowane i odrzucane. Taka precyzja teoretyczna otwiera drogę postępu naukowego. Teoria Atkinsona i Shiffrina zakladala, że informacja jest powtarzana w pamięci krótkotrwale] o ograniczonej pojemności oraz przekazywana do pamięci dlugotrwalej o bardzo dużej pojemności. Neuronalna podstawa uczenia się i pamięci Skoro uczenie się zachodzi bez wątpienia w układzie nerwowym, czytelnik mógł poczuć się zaskoczony tym, że prawie nie było mowy o neuronalnej podstawie uczenia się w omawianych powyżej teoriach uczenia się i pamięci. Do niedawna nasza znajomość funkcjonowania układu nerwowego była zbyt uboga, aby poruszać związane z nim zagadnienia. Jednak dynamiczny rozwój wiedzy w tej dziedzinie i doskonalenie technik badawczych skierował psychologów na nowe tory myślenia o uczeniu się i pamięci. Nastąp zbliżenie badań nad uczeniem się zwierząt oraz nad pamięcią człowieka. Dla naukowców zajmujących się pamięcią człowieka stało się jasne, że mogą zrozumieć neuronalną podstawę pamięci, ale aby tego dokonać, muszą w dużej mierze opierać się na badaniach prowadzonych nie na ludziach. W dalszych partiach książki zamieściłem dane dotyczące wybranych badań nad neuronalną podstawą uczenia się i pamięci. Rozdział kończę więc krótkim omówieniem danych na temat układu nerwowego, niezbędnych dla zrozumienia tych badań. Układ nerwowy Układ nerwowy wyższych organizmów składa się z ośrodkowego układu nerwowego, do którego zalicza się rdzeń kręgowy i mózg, i obwodowego układy nerwowego, czyli z nerwów sensorycznych, które przenoszą informacje pochodzące z receptorów, oraz nerwów motorycznych, które wysyłają polecenia do mięśni. Właściwie prawie każdy rodzaj uczenia się zachodzi w mózgu. Rysunek 1.13 przedstawia mózgi kilku organizmów. Ludzki mózg Rysunek 1.13. Zestawienie mózgów różnych zwierząt pokazuje, jak duży jest ludzki mózg w porównaniu z mózgami innych zwierząt 20 KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl ma objętość około 1300 cm3, czyli jest ona bardzo duża, szczególnie w stosunku do wielkości ciała człowieka. Poznanie budowy i funkcjonowania mózgu utrudnia to, że liczne jego ważne obszary są osłonięte korą mózgową. Rysunek 1.14 pokazuje mózg widziany z zewnątrz, a rysunek 1.15 ukazuje wnętrze mózgu, tak jakbyśmy przecięli go na pół. W mózgu wyróżnia się korę mózgową oraz obszary podkorowe. Uważa się, że za większość wyższych funkcji poznawczych odpowiedzialna jest kora mózgowa. Model drabiny filogenetycznej unaocznia, jak wraz z rozwojem organizmu powierzchnia kory gwałtownie się powiększa. Można wyobrazić sobie ludzką korę mózgową jako kartkę o powierzchni około 1 mz; aby zmieścić się w ludzkiej czaszce, musi być pofałdowana. Kora otacza liczne struktury mózgowe, tak iź są one niewidoczne z zewnątrz. Niższe elementy mózgu odnajdujemy u bardziej prymitywnych gatunków, nie mających wcale kory lub korę bardzo słabo rozwiniętą. Liczne spośród nich spełniają funkcje podstawowe. Na przykład rdzeń przedłużony (medulla) kontroluje oddychanie, połykanie, trawienie i akcję serca. Móżdżek (cerebellum) uczestniczy w ruchach motorycznych oraz koordynacji motorycznej (patrz rozdział 9). Podwzgórze (hypothalamus) reguluje ekspresję podstawowych popędów, o czym można przeczytać w rozdziale 4. Układ limbiczny, a w szczególności hipokamp (hipocampus), który jest ważny dla pamięci. Wspominam o nim w wielu rozdziałach. Rysunki 1.14 i 1.15 nie pokazują hipokampa, gdyż nie jest on ani strukturą zewnętrzną, ani wewnętrzną, ale raczej znajduje się pomiędzy płatem skroniowym kory mózgowej oraz strukturami wewnętrznymi. Samą korę główne fałdy dzielą na cztery obszary (rysunek 1.14). Płat potyliczny przede
|
Wątki
|