Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Pokarm p. stanowią głównie małe skorupiaki, owady, ślimaki, małże i
drobne ryby. Zerują najczęściej przy dnie. Potrafią też zwinnie wyskakiwać nad powierzchnię wody i chwytać w powietrzu owady. P. rozprzestrzenione są szeroko na półkuli północnej. Przeprowadzono z nimi szereg udanych prób aklimatyzacji. W Polsce występuje kilka gatunków p. Najpospolitszym jest p. potokowy (Salmo trut-ta morpha f ario), będący biologiczną odmianą troci, przystosowaną do życia wyłącznie w wodach słodkich. Unika on strumieni, w których brak jest kryjówek przybrzeżnych i głębokościowego zróżnicowania dna. Naturalne jego rozmieszczenie obejmuje Europę, Algierię, Maroko i Azję Mniejszą. Zaaklimatyzowany został w rzekach Nowej Zelandii, Australii, Indii, środkowej Afryki i Ameryki Północnej, wytwarzając tam także formy jeziorne. W Polsce pospolity jest w wielu dopływach górnej Wisły i rzekach Pomorza Zachodniego wpadających bezpośrednio do Bałtyku, mniej liczny — w dorzeczu Odry. P. tęczowy (Salmo gairdneri irideus) występuje w swych rodzimych wodach w zachodniej części Ameryki Północnej od Alaski do Meksyku, a poza tym rozprzestrzeniony został na całym obszarze Ameryki Północnej. Tworzy za Pstrąg źródlany równo formy wędrowne, jak i stacjonarne. Do Europy sprowadzono go w 1880 r. W dziewięćdziesiątych latach u-biegłego wieku próbowano ptaszorowate 196 aklimatyzować go także w Australii, Nowej Zelandii, Tasmanii, Madagaskarze i północnej Afryce. W bieżących wodach europejskich nigdzie nie utrzymał się na stałe. Wpuszczany do rzek rośnie, uzyskuje dojrzałość płciową, ale nie rozradza się. Dlatego hoduje się go w stawach. W Polsce jest hodowany w stawach pstrągowych i nadal czynione są próby jego aklimatyzacji. Osiąga długość do 60 cm i ciężar 4 do 5 kg. P. źródlany (Salvelinus fontinalis), zwany niekiedy palią amerykańską, w swym naturalnym zasięgu występuje w potokach Labradoru, dopływach Zatoki Hudsońskiej, dopływach Wielkich Jezior, potokach spływających z gór Alleghenów do Missisipi i w rzekach wybrzeża atlantyckiego Ameryki Północnej aż po Georgię. Do Europy został sprowadzony w 1882 r. W Polsce jest hodowany głównie w gospodarstwach pstrągowych i wpuszczany do górskich potoków. Osiąga tutaj długość 40 cm i ciężar do 2 kg. W wodach swego rozmieszczenia naturalnego może osiągnąć 1 m długości i ciężar 7 kg. P mają olbrzymie znaczenie gospodarcze. Są łatwe w hodowli stawowej i dostarczają doskonałego, poszukiwanego mięsa; wiele potoków i rzek jest zarybianych p. w celu wytępienia chwastu rybiego; p. stanowią ponadto niezwykle atrakcyjne ryby sportowe. [J.M.R.] ptaszorowate, ryby latające (Exocoetidae) — rodzina z rzędu —>belonokształtnych, wyróżniająca się spośród typowych jego przedstawicieli dość dużymi łuskami, małym otworem gębowym, nie wysuniętą ku przodowi szczęką górną, a przede wszystkim niezwykłym rozwojem płetw; p. mają silnie rozwinięte, długie i dobrze umięśnione płetwy piersiowe, a u niektórych gatunków również brzuszne; dolny płat płetwy ogonowej jest znacznie dłuższy od górnego; są to przystosowania do lotu ślizgowego nad powierzchnią wody (—^lokomocja ryb). Lot taki trwa zwykle ok. 10 s, a długość jego trasy wynosi mniej więcej 150 m. Przyczyną wyskakiwania z wody jest przeważnie ucieczka przed drapieżnikami, dla których p., stosunkowo słabo pływające, są łatwe do osiągnięcia w środowisku wodnym. P. osiągają przeciętnie ok. 20 cm, a niektóre gatunki pacyficzne dochodzą do 40 cm długości. Żywią się głównie skorupiakami planktonowymi. Mają ikrę pelagiczną, opadającą powoli w dół lub przy- czepiającą się nitkowatymi wypustkami do glonów przybrzeżnych, jak u skoklota (Cy-pselurus lineatus) z Atlantyku, albo do gronorostów Morza Sargassowego, jak u Cypselu-rus rondeleti i Exocoetus non-suehae. Występują w wodach gorących i ciepłych wszechoceanu, pojawiając się czasem w obszarach bardziej północnych, np. przy wybrzeżach Wielkiej Brytanii i w Morzu Północnym. Większość gatunków występuje w obszarze pacyficznym, skąd prawdopodobnie przeniknęły do Atlantyku. W Atlantyku ograniczony izotermą 23° pospolity jest ptaszor (Exocoetus volitans}. Najpospolitszy z p. i dalej sięgający na północ jest wylotek (Cypselurus heterurus), występujący w Morzu Śródziemnym i we wschodnim oraz zachodnim Atlantyku. [K.K.] 197 puzanki ptaszorowce -^belonokształtne. pteraspidy (Pteraspźdes) — wymarły szczep z podgromady —>ostrakodermów, żyjący pra Pteraspis wdopodobnie od dolnego or-dowiku do górnego dewonu. P. uważane są za przodków współcześnie żyjących śluzie. Miały głowę i przednią część ciała pokrytą wielowarstwowym pancerzem kostnym, zbudowanym z substancji podobnej do dentyny; reszta ciała była pokryta łuskami; u zwierząt tych istniała tylko jedna płetwa, ogonowa, typu hipocerkalnego (^płetwy); występował u nich parzysty otwór nosowy, znajdujący się na przedzie głowy. Długość ciała p. dochodziła do 1,5 m. Odżywiały się prawdopodobnie drobnymi zwierzętami dennymi i planktonem, a niektóre z nich — być może — napadały również na większe zwierzęta. [J.M.R.] pterofryna ka. ^sargassowa ryb- pterygopodium -^gonopodium. putasu, błękitek (Micromesis-tius poutassou) — gatunek z rodziny -^dorszowatych, z kształtu i barwy ciała przypominający śledzia, z typowym jednak dla dorszy układem płetw. P. jest pelagicz-ny oraz bardziej ciepłolubny niż inne dorszowate. Występuje w wodach atlantyckich Europy, od Norwegii do Morza Śródziemnego włącznie. Ma mięso nisko cenione. Bywa odławiany w dużych ilościach w Morzu Śródziemnym i w Zatoce Biskajskiej, w mniejszych — w Morzu Północnym i w północnej części Atlantyku. [K.K.] puzanki (Alosa) — rodzaj z rodziny —-śledziowatych. Obejmuje ok. 10 gatunków i wiele podgatunków morskich, wędrownych bądź też stale przebywających w środowisku słonawym. Różnią się one między sobą uzębieniem jamy gębowej i liczbą wyrostków filtracyjnych, wahającą się u poszczególnych gatunków od 18 do 180. W zależności od gatunku osiągają długość 16 do 80 cm i ciężar do
|
WÄ…tki
|