Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Dzi�ki
gruntownemu przewertowaniu archiw�w i akt�w epoki, znane s� dzi� wszystkie osobisto�ci, z kt�rymi zbli�y� si� Villon i kt�rym po�wi�ci� swe strofy w Testamencie; znane s� ich stosunki, niemal w�a�ciwo�ci charakteru i s�abostki; tak i� wi�kszo�� aluzji i koncep- t�w Villona da si� przy pomocy tego klucza odcyfrowa�, co oczy- 272 wi�cie nie zdo�a im przywr�ci� �ycia. Na szcz�cie Testament, poza t� aktualn� igraszk�, zawiera do�� strof i wierszy �ywych i dzisiaj, i po wszystkie czasy. Po�miertne losy pu�cizny Villona znacz� si� nader interesuj�c� lini�. W czasie gdy poeta tworzy�, druk nie by� jeszcze rozpowszechniony we Francji; Testament musia� kr��y� w odpisach lub przekazywany z ust do ust. Klemens Marot w roku 1533 zaznacza, i� za jego czasu wielu starych ludzi recytowa�o ca�e ust�py Villona jedynie z ustnej tradycji. Pierwsze znane wydanie w druku ukazuje si� w roku 1489: jak wielkie by�o powodzenie ksi��eczki, �wiadczy, i� od roku 1489 do 1533 pojawia si� jej dwadzie�cia wyda�. W roku 1533 podejmuje si� Marot, jak ju� wspomniano, na zlecenie Franciszka I, kt�remu zaszczyt przynosi ta pieczo�owito��, pierwsz� poprawn� edycj� pism poety, przedrukowan� od roku 1533 do 1542 dziesi�� razy. Tutaj urywa si� ni� ��cz�ca Villona z nowo kszta�tuj�cym si� spo�ecze�stwem Francji. * Od roku 1542, przez dwa wieki blisko, nie spotykamy ani jednego wydania Villona: pami�� jego przepada w�r�d publiczno�ci zupe�nie, przechowuje si� jedynie u poet�w, zagl�daj�cych tu i �wdzie do starego tomiku (Boileau). Odkrywaj� go na nowo romantycy, wyra�aj�c sw�j podziw wymownymi ustami Teofila Gautier;** wzrasta jeszcze kult Villona w drugiej po�owie XIX wieku, w zwi�zku z Beaudelaire'owsk� poezj� grzechu, wi�ziennymi perypetiami Verlaine'a, poezj� paryskiego bruku i go�ci�ca, literatur� szukaj�c� o�ywczej nuty w gwarze apasza i w akcentach ostatecznego poni�enia ludzkiej istoty. Przez kult Villona * Warto zauwa�y�, i� Montaigne, w�r�d swojej obejmuj�cej tyle temat�w gaw�dy, nie zdradza� ani stawem znajomo�ci Villona; Rabelais zna� go niew�tpliwie i wspomina� w wielu miejscach, lecz raczej w duchu pospolitej legendy, ju� utworzonej o pisarzu, bez g��bszego wnikni�cia w jego tre��. ** Znakomity krytyk, kt�ry nie przeoczy� chyba ani jednego momentu literatury francuskiej, Sainte-Beuve, po�wi�ca, w r. 1859, Villonowi jeden ze swych �poniedzia�k�w", z mniejszym jednak ni� zazwyczaj odczuciem i w�yciem si� w indywidualno�� pisarza. 273 dawno zapomniana forma ballady wraca do czci (Banville); Richepin, pie�niarz bosak�w i w��cz�g�w (La chanson des gueux), w balladzie po�wi�conej bilionowi sk�ada ho�d swemu protoplascie z XV wieku t� inwokacj�: Roi des poetes en guenilles, O gueux, maitre Francois Villon, Buveur de vin, coureur de filles, Sonneur de joyeux carillon; Grand meancolique en haillon, Tes vers, sur ta tete honnie, Font flamber le sacre rayon, Escroc, truand, marlou, genie! R�wnolegle z kultem poet�w wzrasta i naukowe zainteresowanie tak d�ugo zaniedbanym pisarzem. Chmara uczonych bada ka�dy �la smutnego �ycia i czyn�w genialnego obwiesia, kt�re, dzi�ki niezmordowanej pracy wilonolog�w*, raz po raz ods�aniaj� r�bek tajemnicy. S�owem, po czterech przesz�o wiekach, Villon bezspornie zdobywa sobie miejsce w�r�d pierwszych poet�w Francji. R�wny jest im z pewno�ci� szczero�ci� i si��, a g�ruje nad wieloma samorodno�ci� talentu. Trudno�ci, jakie nastr�cza� przek�ad Villona, byty znaczne. D��eniem moim by�a, jak zawsze, naj�ci�lejsza wierno��, ale przede * Tw�rc� nowoczesnej �wilonologii" jest August Longon, kt�ry opracowa� pierwsze krytyczne wydanie dzie� poety (A. Lemerre, Pary� 1892), jak r�wnie� wykry� ca�y szereg danych biograficznych; dalej autor licznych prac tycz�cych poety i znakomity jego monografista (Les grands ecrivains frangais, 1901), Gaston Paris; dalej niestrudzony badacz Marcel Schwob; wreszcie towarzysz jego prac, Piotr Champion, kt�ry dotychczasow� wiedz� o Villonie zamkn�� w pomnikowym wydawnictwie: Francois Villon, sa vie et son temps (P. Champion, Pary� 1913). Na podstawie wszystkich tych prac opar�em moje �przypisy". W ostatnich latach ukaza�y si� dwie urojone biografie Villona stylizowane dzisiejsz� mod� w formie powie�ci: Pierre d'Allheim, La Passion de maitre Francois Villon (1924) i Francis Carco, Le roman de Francois Villon (1926). 274 wszystkim wierno�� ducha. �e ca�y szereg ust�p�w, kt�re i w oryginale s� dzi� najzupe�niej martwe, tym bardziej musia� ujawni� martwos� sw� w przek�adzie, z tym trzeba by�o si� z g�ry pogodzi�; pociesza�em si� tym, ii znajd� si� inne, kt�re i w przek�adzie dadz� do�� wierne poj�cie o tonie i charakterze utworu. Form� orygina�u zachowa�em wsz�dzie �ci�le; z wyj�tkiem prawid�a ballady, kt�re ka�e opiera� wszystkie strofy na identycznych rymach. Warunki rymu w polskim wierszu s� zupe�nie odmienne ni� we francuskim; gdyby nawet swobodne powt�rzenie czterna�cie razy w dwudziestu o�miu wierszach tego� samego rymu by�o mo�liwe, wywo�a�oby ono, miast harmonijnej asonancji jak w j�zyku francuskim, po polsku wra�enie s�uchowe przykre. Co do wyboru utwor�w, post�pi�em nast�puj�co: przek�adu Legat�w, z przyczyny ich wy��cznie niemal aktualno-lokalnego charakteru, poniecha�em zupe�nie. Wielki testament prze�o�y�em w ca�o�ci; skre�li�em jedynie jakie dwadzie�cia oktaw, niepodobnych prawie do t�umaczenia, tak naje�onych igraszk� s�own�, opart� na osobistych aluzjach, zupe�nie dzi� pozbawionych soli. Pozosta�o w polskim przek�adzie a� nazbyt wiele takich,
|
Wątki
|
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.