Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Te z kolei formy mogą być przedzielone skladnikiem zdania lub zdaniem składowym zawierającym dalszą parę form nie sąsiadujących, ale związanych ze sobą, i tak dalej. Wynika stąd, że reguły gramatyczne zakładają istnienie takich jednostek, jak skladniki zdania i zdania skladowe. Nie wystarczy samo poklasyfikowanie form minimalnych, a następnie wygenerowanie wszystkich i samych tylko zdań w danym języku jako bezkonstrukcyjnych, linearnych ciągów klas fórm minimalnych.
18 ~ 19 Jak twierdził Bloomfield (1935, 161), omawiając angielskie zdanie tekstowe (Poor John ran away], `Biedny John uciekł', każdy rodoW ity użytkownik języka angielskiego rozpozna intuicyjnie, że ta wypowiedź jest złożona z dwu składników: [poor John] i [ran away] oraz że każdy z tvch składników z kolei łączy w sobie dwa mniejsze składniki: z jednej strony [poor] i [John], z drugiej [ran] i [away]. Co więcej, [poorJohn] jest składnikiem tego samego typu - nazwijmy go NP (składnikiem rzeczownikowym) - co [John, my friend] `mój przyjaciel', [the Sultan's favourite odalisk] `ulubiona odaliska sułtana' [he] `on', [the rat that killed the cat] `szczur, który zabilkota' itp. Podobnie [ran away] jest składnikiem tego samego typu - nazwijmy go VP (składnikiem czasownikowym)-co [died] `umarł', [went to London] `pojechał do Londynu', [poisoned his mother in law] `otruł swoją teściową' itp. Każde z tych NP i VP jest albo proste, jeśli stanowi je tytko jedna forma minimalna, albo złożone. W języku istnieje nieskończona liczba NP nienagannie zbudowanych i VP składniowo i mórfologicznie nienagannych. Gramatyka musi generować każde z nich wraz z jego poprawną analizą składnikową~', polegającą na połączeniu form w odpowiednie NP i VP oraz na zakwalifikowaniu każdego z tych połączeń. . Dla przedstawienia struktury składnikowej zdań językoznawcy posługują się różnymi rodzajami zapisu. Obecnie używa się do tego najczęśćiej grafów zwanych drzewami (dendrytami). Jeżeli np. oznaczymy zdanie symbolem S i umieścimy go u korzenia drzewa, to będziemy mogli przedstawić strukturę skladnikową zdania (The Sultan's favourite odalisk poisoned her mother-in-law] `ulubiona odaliska sułtana otruła swoją teściową' za pomocą tak zwanego przez Chomskiego znacznika frazowego (wykresu składników zdania), jak na rys. 1. /s /NP\ 'VP` Det// \\N V// \\N P I NP Poss Adj N ~ Det N I ~ I I I I I i Dęt N i j i I ~ i i i ; i i ~ i I , I . I , I I I I I ~ fhe Sulton s fovourite ndolisk poisoned her mother-in-low W poyvyższej analizie wiele jest rzeczy wątpliwych. Używamy jej jednak tylko dla ilustracji. Realność pojęcia struktury składnikowej uznaje wielu lingwistów. Jeden z przekonujących argumentów na jej korzyść stanowi to, że często zdanie jest różnie interpretowane zależnie od analizy składnikowej rządka form. Tak np. zdanie (...) [Pójdzie Tom albo Dick i Harry] może znaczyć bądź to `Pójdzie Tom, albo pójdą Dick i Harry' bądź też `Pójdzie Harry i albo Tom albo Dick'. Drugim argumentem na rzecz realnóści struktury składnikowej jest to, że jej różnicom często odpowiadają różnice prozodyczne. Tak np. w języku mówionym zdanie [Pójdzie Tom albo Dick i Harry] na ogół byłoby jednoznaczne, ponieważ intonacja i akcent wyjaśniałyby, czy [albo] łączy składnik [Tom] ze składnikiem [Dick i Harry], czy też tylko ze składnikiem [Dick]. Z drugiej strony wypowiedź w rodzaju [Mówił chodząc o lasce] w normalnych warunkach może, ale nie musi stać się jednoznaczna dzięki prozodycznej informacji sygnałowej. Częściowej przynajmniej zgodności różnic w strukturze składnikowej z różnicami w znaczeniu i w prozodii można oczywiście z góry oczekiwać. Niezależnie jednak od tego pojęcie struktury składnikowej można uzasadnić argumentami czysto składniowymi i morfologicznymi. Jedną z ważnych semantycznie zasad związanych z pojęciem struk tury składńikowej jest zasada endocentryczności*. O składniku zdania mówi się, żc; jest endocentryczny, jeśli jest składniowo równoważny z jednym ze swoich własnych bezpośrednich składników (...) Tak więc endocentryczne są składniki rzeczownikowe zawierające zdanie względne, ńp. składnik [człowiek, który przyszedł ria podwieczorek], mający we wszystkich poprawnych zdaniach tę samą dystrybucję, co składnik [człowiek]. Podobnie składnik [ulubiona odaliska] jest składniowo równoważny składnikowi [odaliska] i dlatego na rys. 1 został zakwalifikow~ny jako N (rzeczownik). Oba te przykłady ilustrują typ endocentryczności zwany upodrzędniającym, a polegający na tym, że składnik endocentryczny składa się z ośrodka* i z określnika*. Ośrodek jest składniowo równoważny z całym składnikiem, a określnik jest składnikiem podrzędnym. W najbardziej znanych ujęciach do składników endocentrycznych zalicza się również składniki szeregowe*. Ich charakterystyczną właściwością jest to, że zawierają więcej niż jeden ośrodek, a nie zawierają określnika. Szeregowość obejmuje wiele różnych związków składniowych. Z punktu widzenia zgody w liczbie należy odróżnić dysjunk ~'I cję od koniunkcji: por. [John albo Mary przyjdzie). Szeregowy składnik rzeczownikowy trzeba niekiedy interpretować zbiorczo ((John i Mary to szczęśliwa para]), kiedy indziej rozdzielnie ([John i Mary są szczęśliwi)), a jeszcze kiedy indziej wzajemnie ((John i Mary są podobni]). Na szczegółową klasyfikację składników szeregowych, oraz na ich równoważność lub nierównoważność dystrybucyjną wobec jednego lub obu ich składników, wpływają ponadto rozmaite inne okoliczności. W dalszym ciągu endocentrycznymi będziemy nazywać przede wszystkim składniki o budowie upodrzędniającej. Każdy składnik nieendocentryczny nazywamy egzocentrycznym*. Typowymi przykładami są Yu wyrażenia przyimkowe typu (przy domu), składniowo równoważne z przysłówkami miejsca typu (tu] lub (tam), albo też zdania okolicznikowe czasu, takie jak (kiedy przyszedł do domu], składniowo równoważne z przysłówkami i wyrażeniami przyimkowymi typu (wtedy] albo (w tym czasie]. Jeśli kategorie składniowe oznaczymy zmiennymi X, Y, Z, a ich połączenia kropką (bez względu na ich kolejność i sąsiedztwo), to możemy oznaczyć endocentryczność wzorem XxY=X, a egzocentryczność XxY=Z, przy czym Z#X i Z#Y, podczas gdy tożsamość czy nietożsamość X i Y pozostaje nie przesądzona (...). .
|
WÄ…tki
|