Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Na przyk³ad zastanów siê, jak wp³ywaj¹ one na samoocenê lub na poczucie osamotnienia. wewnêtrznego, nerwu s³uchowego przekazuj¹cego informacje dŸwiêkowe do mózgu lub samego oœrodka s³uchowego w mózgu. Ten rodzaj g³uchoty mo¿e mieæ wiele potencjalnych przyczyn, miêdzy innymi rozleg³e infekcje bakteryjne, wirusowe, urazy g³owy oraz d³ugotrwa³e wystawienie na silne dŸwiêki. Leczenie jest zdeterminowane zarówno przez typ upoœledzenia s³uchu, jak te¿ przez stopieñ jego nasilenia. W niektórych wypadkach przep³ukanie kana³u usznego w celu usuniêcia zatykaj¹cej go woskowiny mo¿e doprowadziæ do czêœciowego, a nawet pe³nego odzyskania zdolnoœci s³yszenia. Czasem potrzebna jest operacja chirurgiczna. S³uch mo¿e te¿ poprawiæ aparat s³uchowy. Ocenia siê, ¿e wiêcej ni¿ trzy czwarte starszych osób z trwale uszkodzonym s³uchem mo¿e lepiej s³yszeæ dziêki u¿ywaniu aparatu s³uchowego. Ale tylko jedna na piêæ Ÿle s³ysz¹cych starszych osób korzysta z niego. Dlaczego tak jest? G³ównymi przyczynami s¹ niepokój, pró¿noœæ i brak zrozumienia (Olinger, Dancer i Patterson, 1991; Patterson, Dancer i CIark, 1990). Oczywiœcie, s¹ te¿ osoby, którym aparat s³uchowy nie pomaga, jak równie¿ takie, które ca³kowicie odrzucaj¹ przyjêcie tego typu pomocy (Weinstein, 1991). '^a; Upoœledzenie s³uchu prowadzi czêsto do ograniczenia udzia³u w ¿yciu spo- ³ecznym. Skutkiem tego osoba taka jest osamotniona, czasem nawet z pa- ranoidalnym poczuciem opuszczenia. Osoby starsze, które uwa¿aj¹, ¿e ich reakcje werbalne s¹ niew³aœciwe, mog¹ unikaæ interakcji spo³ecznych, l znów, studiuj¹cy uwa¿nie problemy rozwojowe mog¹ zauwa¿yæ tu zbie¿noœæ czynników biologicznych, spo³ecznych i psychologicznych. Wszystko to podkreœla potrzebê znajomoœci czynników, które mog¹ pomóc w komunikowaniu siê osób maj¹cych upoœledzony s³uch. W tym celu przedstawiamy nastêpuj¹ce sugestie. • Mówimy do danej osoby z odleg³oœci 1-2 metrów. Nale¿y siê upewniæ, ¿e jesteœmy dobrze oœwietleni tak, ¿e nasze usta, wyraz twarzy i gesty s¹ dobrze widoczne. • Nie zaczynamy mówiæ, dopóki nie bêdziemy dobrze widzialni dla danej osoby. Nie zakrywamy ust w czasie mówienia, unikamy te¿ ¿ucia i jedzenia w tym czasie. • Mówimy nieco g³oœniej ni¿ zwykle. Krzycz¹c nie dostarczymy skuteczniej informacji, poniewa¿ krzyk mo¿e j¹ zniekszta³ciæ. • Mówimy w normalnym tempie, ale niezbyt szybko. Nie artyku³ujemy te¿ przesadnie stów, gdy¿ zniekszta³ca to dŸwiêki mowy i utrudnia korzystanie z bodŸców wzrokowych. • Jeœli to, co mówimy, jest niezrozumia³e, powtarzamy myœl, formu³uj¹c krótkie, proste zdania. • Nigdy nie mówimy bezpoœrednio do ucha danej osoby. Przeszkadza to s³uchaczowi w wykorzystywaniu bodŸców wzrokowych. • Pokoje urz¹dzamy w taki sposób, by ka¿dy mówi¹cy mógt byæ dobrze widziany z odleg³oœci nie wiêkszej ni¿ 2 metry. • Osobê z upoœledzonym s³uchem zawsze traktujemy z respektem. W³¹czamy do ka¿dej dyskusji, która jej dotyczy. Pomo¿e to zmniejszyæ poczucie izolacji, jakiego doœwiadcza wielu Ÿle s³ysz¹cych. Smak i wêch. Wra¿liwoœæ na cztery podstawowe rodzaje smaku - gorzki, s³odki, kwaœny i s³ony - czêsto siê zmienia. Przyczyn¹ tego jest g³ównie stopniowe zmniejszanie siê liczby kubków smakowych, zaczynaj¹ce siê u kobiet od 40-50., a u mê¿czyzn od 50.-60. roku ¿ycia (por. ryæ. 11-2). Zmiany te jednak nie wp³ywaj¹ na wra¿liwoœæ na cztery rodzaje smaku przed 60. rokiem ¿ycia. U niektórych osób do takiego obni¿enia siê wra¿liwoœci w ogóle nie dochodzi (Matteson i McConnell, 1988; Myœliñski, 1990). Na smak pokarmu wp³ywa powonienie. Z wiekiem nastêpuje zgeneralizowane zanikanie butawek wêchowych, czemu towarzyszy umiarkowany stopieñ utraty neuronów. Obecnie jednak jest mato danych wskazuj¹cych na to, ¿e zmiany te wywo³uj¹ Rozwój fizyczny i umys³owy 537 Ryæ.11-2 Zmiany w obrêbie zmys- tu smaku zachodz¹ce z wiekiem Procesom starzenia siê podlegaj¹ mechanizmy strukturalne odpowiada- j¹ce za smak. W okresie póŸnej doros³oœci do- chodzi do stopniowego zmniejszania siê liczby kubków smakowych, zlokalizowanych w bro- dawkach na górnej po- wierzchni jêzyka. Kubki smakowe ulegaj¹ te¿ z czasem atrofii. Ale z powodu niejednolitych wyników badañ trudno jest stwierdziæ, jak te zmiany strukturalne wp³ywaj¹ na wra¿liwoœæ smakow¹ starszych osób. Obecnie s¹dzi siê, ¿e obni¿anie siê wra¿- liwoœci na smak nie jest tak du¿e jak wczeœniej przypuszczano. Adaptacja z Pesmana, 1984 Kubki smakowe z wiekiem pogorszenie siê wêchu. W funkcjonowaniu wêchu, jak te¿ smaku odgrywaj¹ rolê ró¿ne czynniki, takie jak na przyk³ad ogólny stan zdrowia (Doty, 1989; Myœliñski, 1990; Schieber, 1992; Weiffenbach, Tylenda i Baum, 1990). ZABURZENIA ZDROWOTNE Jak ju¿ podkreœlaliœmy, starzy ludzie nie zawsze s¹ chorzy. Choæ niektórzy z nich wymagaj¹ opieki, to wiêkszoœæ jej nie potrzebuje. PóŸny wiek doros³y nie jest synonimem s³abego zdrowia. Nie nale¿y te¿ rozpatrywaæ stanu zdrowia starszych ludzi oddzielnie od stanu m³odszych doros³ych. W medycynie zapobiegawczej stosuje siê takie same zabiegi chirurgiczne i leki u starszych, jak i m³odszych osób. Na przyk³ad zapalenie p³uc leczy siê antybiotykami niezale¿nie od tego, czy dana osoba ma lat 18 czy 88. Ró¿nica polega na tym, ¿e m³odzi maj¹ naturaln¹ sk³onnoœæ do wychodzenia z choroby, podczas gdy u starszych tempo zdrowienia jest wolniejsze lub nawet stan ich bêdzie siê pogarsza³ (Abbey, 1991; Goodwin, 1991; Kap³an, 1992; Rogers, Rogers iBelanger, 1992). Jednak populacja osób starszych jest podatna na pewne zaburzenia i choroby. Do najczêstszych nale¿¹ artretyzm (zapalenie stawów), nadciœnienie, choroby serca, udar mózgu, rak i osteoporoza. Poznajmy je wiêc bli¿ej. Artretyzm. Jest to zapalenie stawów, zaburzenie powszechne u starszych doros³ych. Nie ma zbyt wielu sposobów jego leczenia. Choroba ta zwykle ci¹gnie siê latami i nasita z wiekiem. Z niemal 100 rodzajów artretyzmu najczêœciej wystêpuj¹ dwa: zapalenie koœci i stawów oraz reumatoidalne zapalenie stawów. Zapalenie koœci i stawów nazywane jest te¿ zwyrodniaj¹cym zapaleniem
|
WÄ…tki
|