nione zasady musz� mie� w nim zastosowanie...

Traktaty wsp�lnotowe nie
zawieraj� postanowienia na wz�r art. 38 Statutu MTS. W literaturze prawa
europejskiego pod poj�ciem og�lnych zasad prawa rozumie si� zar�wno
zasady og�lne zawarte w Traktatach za�o�ycielskich, jak i zasady og�lne
wsp�lne porz�dkom prawnym pa�stw cz�onkowskich.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z zasadami, kt�re bezpo-
�rednio - jako zasady traktatowe - uj�te zosta�y w prawie pierwotnym wsp�l-
notowym. Do tej grupy zasad zalicza si� przede wszystkim zasad� solidar-
no�ci, zasad� niedyskryminacji ze wzgl�du na przynale�no�� pa�stwow�
oraz zasad� subsydiarno�ci. Zasady te om�wione s� w innym miejscu.
W drugim przypadku chodzi o niepisane zasady prawa wsp�lnotowego,
kt�rych istnienie i tre�� musz� by� dopiero ustalone. Traktaty wsp�lnotowe
w jednym tylko miejscu nawi�zuj� do poj�cia �og�lne zasady wsp�lne dla
system�w prawnych pa�stw cz�onkowskich". Mianowicie art. 288 (d. art.
215) TWE (tak�e odpowiednie postanowienie Traktatu EWEA) stanowi, �e
�W przypadku odpowiedzialno�ci pozaumownej Wsp�lnota, zgodnie z og�l-
nymi zasadami wsp�lnymi dla system�w prawnych pa�stw cz�onkowskich,
pokrywa wszelkie szkody wyrz�dzone przez jej organy lub funkcjonariuszy
podczas wykonywania ich obowi�zk�w". (Na marginesie mo�na tu wyja-
�ni�, �e zgodnie ze zdaniem pierwszym art. 288 odpowiedzialno�� kontrak-
towa Wsp�lnoty podlega prawu w�a�ciwemu danej umowy).
Ustalania istnienia i tre�ci �og�lnych zasad prawa" w powy�szym rozu-
mieniu musia� si� podj�� - w trakcie swego orzecznictwa - Europejski
Trybuna� Sprawiedliwo�ci. Ustalaj�c te zasady Trybuna� wyszed� daleko poza
problematyk� pozaumownej odpowiedzialno�ci Wsp�lnot. G��wnymi dzie-
dzinami w tym zakresie by�a cz�� og�lna prawa administracyjnego oraz
sfera praw zasadniczych jednostek, ��cznie z ochron� praw cz�owieka
16
w ramach prawa wsp�lnotowego. Metod� ustalania og�lnych zasad prawa
stosowan� przez Trybuna� by�y badania por�wnawcze system�w prawnych
pa�stw cz�onkowskich, przy czym Trybuna� nie by� w tym zakresie zbyt
rygorystyczny, bowiem nie uwa�a�, �e pewna zasada - aby by� uznan� za
og�ln� zasad� prawa wsp�lnotowego - musi wyst�powa� r�wnocze�nie
we wszystkich systemach prawnych pa�stw cz�onkowskich. Trybuna�owi
chodzi�o raczej o ustalanie zasad najbardziej sprzyjaj�cych realizacji cel�w
Wsp�lnot. Ustalaj�c omawiane tu og�lne zasady prawa Trybuna� szczeg�l-
ne znaczenie przywi�zywa� do wsp�lnych tradycji konstytucyjnych pa�stw
cz�onkowskich - a w przypadku praw zasadniczych jednostek - r�wnie� do
Konwencji Europejskiej o Ochronie Praw Cz�owieka i Podstawowych Wol-
no�ci z 4 listopada 1950 r.
Sfer� og�ln� prawa administracyjnego Trybuna� �ci�le powi�za� z zasa-
dami pa�stwa prawnego i ustali� m.in. nast�puj�ce zasady: - zasad� pro-
porcjonalno�ci, - zasad� ochrony zaufania i bezpiecze�stwa prawnego, -
zasad� ochrony praw nabytych w dobrej wierze; - zasad� kontradyktoryj-
no�ci post�powania dyscyplinarnego, - zasad� r�wnego traktowania, - za-
sad� ne bis in idem i - zasad� prawa wgl�du do akt.
Prawa zasadnicze (indywidualne) - jako og�lne zasady prawa wsp�lno-
towego - zwi�zane s� ze sfer� dzia�alno�ci Wsp�lnot, odnosz� si� wi�c
one do spraw gospodarczych i spo�ecznych. Wymienia si� m.in. nast�puj�-
ce prawa zasadnicze ustalone przez Trybuna�:
- prawo w�asno�ci (ochrona w�asno�ci),
- swoboda wykonywania zawodu,
- wolno�� prowadzenia handlu,
- prawo swobodnego prowadzenia dzia�alno�ci gospodarczej,
- poszanowanie sfery prywatnej,
- poszanowanie �ycia rodzinnego (prawo do sprowadzenia rodziny w zwi�zku
: korzystaniem ze swobody przep�ywu pracownik�w),
- prawo zrzeszania (zwi�zki pracownik�w i zwi�zki pracodawc�w),
- wolno�� wyznawania religii (chodzi tu o dost�p do s�u�by cywilnej Wsp�lnot),
- nienaruszalno�� mieszkania prywatnego (chodzi tu o uprawnienia funk-
jonariuszy Komisji w zakresie kontroli przestrzegania regu� konkurencji),
poufno�� korespondencji z adwokatem, i inne.
Formu�uj�c prawa zasadnicze Trybuna� okre�la� r�wnocze�nie ich grani-
a, jak te� zakres ewentualnych ogranicze� tych praw. Z jednej bowiem
rony prawa zasadnicze s� o tyle ograniczone, �e musz� by� w��czone
struktur� prawa wsp�lnotowego i cele Wsp�lnoty, z drugiej strony - jak
wierdzi� Trybuna� - jest rzecz� uprawnion�, �e prawa te powinny by�,
/^M^
je�li to niezb�dne, poddane ograniczeniom je�li jest to uzasadnione wa�ny-
mi celami, do kt�rych d��y Wsp�lnota, pod warunkiem jednak, �e istota
{the substance) prawa pozostanie nienaruszona1.
Zasady og�lne wsp�lne dla system�w prawnych pa�stw cz�onkowskich
stanowi� - jak ju� zaznaczono - niepisane pierwotne prawo wsp�lnotowe.
Ze wzgl�du na metod� ich ustalania, nazywane s� te� europejskim pra-
wem por�wnawczym. Ze wzgl�du za� na to, �e ustalane s� one przez
Trybuna� Sprawiedliwo�ci zaliczane s� do tzw. prawa s�dziowskiego.
C. Prawo zwyczajowe
W sk�ad niepisanego pierwotnego prawa wsp�lnotowego wchodz� r�w-
nie� normy prawa zwyczajowego. Dla powstania normy prawa zwyczajo-
wego niezb�dne jest wyst�pienie dw�ch element�w. Niezb�dna jest po