Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Na obecnym etapie dąży się do rozwoju prostszych indykatorów. Jeśli podzielić je na 5 grup wskaźników odnoszących się do: 1) stanu zdrowia, 2) czynników wpływających na zdrowie, 3) zapotrzebowania na opiekę zdrowotną, 4) służby zdrowia, 5) efektywności służby zdrowia 22, to okaże się, że dotychczasowe prace dotyczą przeważnie pierwszej grupy wskaźników, tj. odnoszących się do stanu zdrowia 23.
--------------- 21 Nie obejmuje zaburzeń sprawności nie zmuszających ludzi do położenia się do łóżka. Choć względna waga ciężkiej choroby jest w nim większa niż choroby lżejszej, gdyż ciężka choroba częściej powoduje śmierć lub długotrwałe przykucie do łóżka niż choroba lżejsza — nie uwzględnia on różnic wskutek codziennego bólu i dyskomfortu związanego z rozmaitymi chorobami. Poza tym zrównuje śmierć oraz trwałe przykucie do łóżka, co prawdopodobnie w naszych wartościach nie jest tym samym. 22 Według propozycji J. Nuyensa, ujętych w referacie: Use of Health sur-vey systems in the development of Health indicators, wygłoszonym na Work-shop Conference on National Health Survey Systems in the European Cora-munity, w Brukseli (6—8.X.1975 r.). a Przede wszystkim następujące prace: D. L. Patrick, J. W. Bush, M. M. Chen: Toward an Operational Definition of Health, „Journal of Health and Social Behavior" 1973, nr 14; J. Elinson: Towards Sociomedical Health Indicators, w: Health, Medicine, Society (eds. M. Sokołowska, J. Hołówka, 445 Elementy systematycznej wiedzy o społeczeństwie Organizatorzy i planiści służby zdrowia powinni posiąść podstawy socjologicznej wiedzy o społeczeństwie, może to bowiem znacznie zwiększyć efektywność działań służby zdrowia. Chodzi o elementarną znajomość zjawisk mieszczących się głównie w kręgu trzech pojęć: 1) struktury społecznej, 2) kultury, 3) instytucji społecznej. Medycyna, także medycyna społeczna, w całej swej historii nigdy nie używała metod umożliwiających analizę struktur społecznych. Stosowane podziały zbiorowości dotyczą: cech demograficznych, rozróżnień typu miasto—wieś, statycznie ujmowanego poziomu wykształcenia lub zawodu. Wiedza o zróżnicowaniu społecznym w Polsce mogłaby ułatwić kontrolę takich zjawisk, jak np.: umieralność niemowląt (współczynnik umieralności niemowląt w Polsce jest jednym z wyższych w Europie), przeciętne dalsze trwanie życia i umieralności (wiemy jedynie, jak długo żyje przeciętnie kobieta i mężczyzna w Polsce) oraz dystrybucja świadczeń zdrowotnych (nie znamy wzorów korzystania ze służby zdrowia różnych warstw i grup społecznych). Niewątpliwie kryją się tutaj wielkie, dotąd nie wykorzystane możliwości działania, zwłaszcza jeśli uwzględni się jeszcze wiedzę o stylu życia i systemach wartości różnych warstw i grup społecznych w Polsce. Mogłoby to być przydatne w „walce" np. z alkoholizmem czy z chorobami wenerycznymi, a przy okazji rzucić światło na niektóre aspekty medycyny jako instytucji. Socjologiczne badanie lekarzy wenerologów na temat wiedzy o ich pacjentach 24 wykazało, że na ogół uważają oni chorych na choroby weneryczne za „margines społeczny". Tymczasem okazało się, że badana zbiorowość byłych pacjentów nie różniła się od grupy kontrolnej. Okazało się również, że ponad 40% wypowiedzi lekarzy zawiera poważne potępienie moralne. Wynika z tego, że po- A. Ostrowska, PWN, Warszawa 1976); M. Sokołowska, A. Ostrowska, A. Tit-kow: Koncepcja badań socjologicznych nad potrzebami zdrowotnymi społeczeństwa polskiego, IFiS PAN, listopad 1975. !4 J. Kelus, U. Sikorska: Socjolog a problem chorób wenerycznych, w: Socjologia a zdrowie (red. M. Sokołowska, J. Hołówka, A. Ostrowska), PWN, Warszawa 1976. 446 dobnie jak wielu „laików" lekarze również traktują chorego wenerycznie jako jednostkę, która pogwałciła wyznawane przez nich normy moralności seksualnej. Stan zdrowia ludności Podrozdział poprzedni (Wskaźniki rozwoju społecznego) ma zasięg uniwersalny, natomiast ten podrozdział, a także następny, oparte są na doświadczeniach polskich. Nie wiem, do jakiego stopnia można je uogólnić. Przystępując kilka lat temu do badań nad zdrowiem społeczeństwa w ramach kompleksowego badania makrosocjologicznego 25, przeprowadziliśmy studia nad krajowymi statystykami w dziedzinie zdrowotności 26 oraz nad polskim piśmiennictwem lekarskim, traktującym o problematyce zdrowia ludności27. Miały to być opracowania syntetyzujące istniejącą wiedzę, którą chcieliśmy traktować jako punkt wyjścia naszych badań. Opracowania te wykazały, że zarówno koncepcje, jak i większość materiału empirycznego są nieprzydatne dla podejmowania przez nas badań, że należy rozwinąć całkiem nowe podejście 28. Biomedyczne mierniki chorób (i zgonów), na których opierają się dotychczasowe prace, określają chorobę lub jej brak na podstawie analizy patologicznej, pomiarów fizjologicznych lub diagnostycznych ocen klinicznych. Nie informują one o zasięgu choroby i prognozie, a co jeszcze ważniejsze — o wpływie choroby na danego człowieka. Analiza materiałów zastanych wykazała, że ośrodek prowadzą- 25 Przewidywane zmiany we wzorach konsumpcyjnych, potrzebach kulturalnych i systemie wartości społeczeństwa polskiego (problem węzłowy 11.2.2.). 26 Np. M. Sokołowska, J. Bejnarowicz: Socjolog a pojęcie stanu zdrowia, wyd. cyt.; M. Sokołowska: Zdrowie a społeczeństwo, IFiS PAN 1972.
|
WÄ…tki
|