Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
) Klaudiusz mianowa³ Agryppê II jego nastê-pc¹ z tytu³em króla, a po czterech latach rz¹dów przeniós³ go do dawnej tetrarchii Filipai Lizaniasza. Zob. wy¿ej 94 i 215, ods. 136.
169 Warus identyfikuje siê z zarz¹dc¹ Agryppy II, nazwanym w Vita 48 n potom-kiem Soajmosa, tetrarchy w dystrykcie Libanu. On prawdopodobnie przej¹³ na pewienczas czêœæ tej tetrarchii, oddanej potem (w 53 r.) Agryppie. 170 13 paŸdziernika 54 r. po Chr. 171 Petina by³a drug¹ z czterech ¿on Klaudiusza. Rozdzia³ XIII 172 To jest przyrodniego brata, Brytannika, syna Klaudiusza i Messaliny (otru-tego w 55 r.), ¿onê Oktawie (zamordowan¹ w 62 r.) i matkê Agrypinê (zg³adzon¹w 59 r.). 173 Syna Heroda z Chalkis, wnuka Heroda W. (por. wy¿ej 221). 174 Toparchia jest nazw¹ dystryktu administracyjnego. Jest kilka miejscowoœcio nazwie Abila (Abela) i po³o¿enie wymienionej tutaj jest w¹tpliwe, ale prawdopo-dobnie jest to Abela w Dekapolu. Julias (Livias) zob. wy¿ej 59, przyp. 31. Taricheazob. l, 180, przyp. 151. 175 W³aœciwie Neron potwierdzi³ Feliksa na stanowisko prokuratora (por. wy¿ej247). 176 O Eleazarze zob. wy¿ej 235, przyp. 158. 177 Sykariusze (sicarii) nazywali siê tak od sztyletu (sicca). W Palestynie stanowilirodzaj powstañczej grupy patriotycznej. Ich ruch by³ konsekwencj¹ ruchu politycznegozelotów. 178 Jonates (Jonatan) — zob. wy¿ej 240, przyp. 162. 179 W Dz (21, 38) mówi siê o 4 000 zwolenników Egipcjanina. 180 O rozbudowie Cezarei przez Heroda zob. l, 411 i n. Por. te¿ l, 79, przyp. 73.W Antiq. 20, 173 przeciwnicy ¯ydów twierdz¹, ¿e w starym mieœcie (Zamku Stratona) nie by³o ani jednego mieszkañca ¯yda. 181 Zob. l,408nn. 182 Naturalnie pos¹gów i œwi¹tyñ pogañskich. 183 By³y to wojska posi³kowe, które wtedy stanowi³y normalny garnizon w Judei(„ala" sebasteñska i kohorty Sebasteñczyków i Cezareañczyków). Rozdzia³ XIV 184 Porcius Festus zmar³ jako urzêduj¹cy prokurator (60-62). Jego nastêpc¹ zosta³Lucceius Albinus (62-64). 185 Ostatni prokurator Gessius Florus (64-66). 186 Niektóre kodeksy (L V R C) maj¹ nie „miasta", lecz „toparchie". 187 Gestius Gallus, konsul z 42 r., obj¹³ zarz¹d Syrii w 63 r. po Chr., ale w³adzêwojskow¹ czasowo sprawowa³ Domitius Corbulo. Zmar³ na wiosnê 67 r., a dowództwowojskowe przej¹³ Wespazjan, zarz¹d cywilny zaœ Licinius Mucianus (Tacyt, Hist. l, 10). 188 By³o to Œwiêto Przaœników (Paschy) w 66 r. Liczba uczestników (3 miliony)wydaje siê mocno przesadzona. 189 Por. wy¿ej 270. 190 Artemizjos — to jest kwiecieñ-maj (66 r.). Decyzja Nerona, która rozj¹trzy³a¯ydów, zapad³a wczeœniej, poniewa¿ Pallas, który odgrywa³ g³ówn¹ rolê w tej sprawie,zmar³ w 62 r. 191 Sebaste — dawna Samaria, zob. l, 403, przyp. 296. 192 Z³o¿enie ofiary z ptaków nawi¹zuje do ukutej w Egipcie i rozpowszechnionejpog³oski, jakoby Moj¿esz i Hebrajczycy byli trêdowaci i wed³ug Prawa ¿ydowskiego(Kp³ 13, 46) nieczyœci. Oczyszczenie dokonywaæ siê powinno przez ofiarowanie dwuwróbli oraz zabicie jednego z nich w garnku glinianym (Kp³ 14, 4-5). 193 Narbata le¿y w odleg³oœci oko³o 15 km na pó³nocny wschód od Cezarei. 194 Por. wy¿ej 287. 195 Wed³ug s³ów Agryppy (403) by³aby to suma jeszcze nie zap³acona przez ¯y-dów (por. ni¿ej 405). 196 Po grecku monety o najni¿szej wartoœci. 197 Jest to przesada. Prawdopodobnie zabra³ jedn¹ kohortê wzmocnion¹ jazd¹. 198 Górny Rynek by³ now¹ czêœci¹ miasta, po³o¿on¹ na po³udniowo-zachodnimwzgórzu. Inna jego nazwa to Górne Miasto (por. 5, 137). 199 Inne kodeksy podaj¹ jako liczbê ofiar 3600. 200 wed³ug prawa rzymskiego, obywatel rzymski, a zw³aszcza ze stanu rycerskie-go, nie móg³ byæ ukrzy¿owany. Rozdzia³ XV 201 Tyberius Julius Aleksander, poprzedni prokurator, zob. wy¿ej 220, przyp. 143.Zarz¹d Egiptu obj¹³ latem 66 r. 202 Berenike, siostra Agryppy n (zob. wy¿ej 220), ¿ona brata Tyberiusza Aleksandra,potem Heroda z Chalkis (217), utrzymywa³a niedozwolone stosunki z bratem i dla rozprosze-nia tych pog³osek poœlubi³a Polemona, króla Cylicji (63 r.). Powróciwszy potem do brata by³aw czasie wojny kochank¹ Tytusa. W 75 r. przyby³a do Rzymu, lecz do ma³¿eñstwa z Tytusemnie dosz³o wskutek nacisku opinii publicznej. Po œmierci Wespazjana powróci³a do Rzymu,lecz cesarz Tytus przesta³ siê ni¹ interesowaæ (Swetoniusz, Titus 7; Kasjusz Dion 66,15 i 18). 203 Do pa³acu Heroda, a nie Bereniki (zob. ni¿ej 426). 204 Chodzi o œlub nazireatu zobowi¹zuj¹cy do wstrzymania siê od picia wina lubinnych napojów upajaj¹cych oraz niestrzy¿enia w³osów przez czas trwania œlubu. Potemsk³adano przepisane ofiary (Lb 6, 18), a ostrzy¿one w³osy rzucano do ognia ofiarnego(por. Dz 21, 23-26). 205 Na pocz¹tku czerwca 66 r. 206 Albo wed³ug lekcji niektórych kodeksów (V R C): „padaj¹c do stóp jednemu podrugim z t³umu". 207 Chodzi o lewitów. 208 Jest to pogl¹d Józefa, ¿e wojnê wywo³a³a garstka buntowników, rozbójnikówlub tyranów, a masa ludu chcia³a ¿yæ w spokoju. Temu da³ wyraz ju¿ na pocz¹tku dzie³a(l, 10; 27). 209 Bezeta (Beteza — P. Niese) albo Nowe Miasto, pó³nocne przedmieœcie objêtenie ukoñczonym murem Agryppy (I). Florus zmierza³ do Antonii, aby po³¹czyæ siê zestacjonuj¹c¹ tam za³og¹ rzymsk¹ (zob. 5, 151, przyp. 79). 210 Florus zamieni³ kohortê, która dokona³a rzezi na Górnym Rynku, na jedn¹z dwóch, które przyby³y póŸniej (por. 296). Rozdzia³ XVI 211 Cestiusz by³ jego zwierzchnikiem jako zarz¹dca Syrii (por. 280). 212 Jamnia nie le¿a³a na drodze z Cezarei lub Antiochii do Jerozolimy, ale Neapo-litanus widocznie wybra³ tak¹ drogê, aby spotkaæ siê z Agrypp¹. 213 Sadzawka Siloe (dziœ Birket Silwan) na Ofelu. Wodê otrzyma³a ze Ÿród³a Gi-hon, znajduj¹cego siê w dolinie Cedron, przy pomocy tunelu zbudowanego przez Eze-chiasza (718-689 przed Chr.). 214 Neapolitanusowi jako poganinowi nie wolno by³o wejœæ dalej poza balustradêoddzielaj¹c¹ dziedziniec pogan (zob. 193-194). 215 Ksystos — plac do æwiczeñ wy³o¿ony wyg³adzonymi kamieniami (st¹d jegogrecka nazwa). Dok³adne jego po³o¿enie nie jest znane, ale wydaje siê, ¿e le¿a³ w dolnejczêœci zbocza wzgórza zachodniego albo w dolinie Tyropeon. Pa³ac Hasmonejczykówznajdowa³ siê na zachód od niego. 216 Ta d³uga, pe³na ró¿nych informacji mowa jest z pewnoœci¹ tworem literackimJózefa i jego wspó³pracownika greckiego. 217 Zob. l, 131 n. 218 Jest to aluzja do przekopania przez Kserksesa kana³u przez przyl¹dek Atosi zbudowania z okrêtów mostu przez Hellespont w czasie jego wyprawy na Grecjê.
|
Wątki
|