Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Prowansji i Karol hr. Artois, organizowali za granicą rojalistów francuskich. Uwięziony ośmioletni delfin uznany został za króla Francji Ludwika XVII. Los jego był jednak w rękach rewolucjonistów. Zmarł najprawdopodobniej w 1795 r. w więzieniu Tempie. Długo jednak krążyły wieści, że przeżył, że się uratował, podawali
94 BURBONOWIE się nawet za niego różni pretendenci. Hrabia Prowansji, dziedzic tronu, tułał się wraz z bratem po Europie, w latach 1801 — 1804 przebywał w pruskiej Warszawie. Lecz i stąd musiał uchodzić. Bonaparte ścigał rojalistów z równą zaciętością, co rewolucja. Ofiarą jego padł między innymi przedstawiciel młodszej gałęzi Burbonów, książę Ludwik d'Enghien, uprowadzony z neutralnej Badenii i rozstrzelany za rzekomy spisek na życie Pierwszego Konsula w 1804 r. W gorących latach rewolucji i cesarstwa pakt familijny Francji z Hiszpanią, zgodny przecież z interesami obu krajów, przeszedł przez ciężką próbę. Po śmierci Karola III rządy za Pirenejami objął jego drugi syn, Karol IV (1788 — 1808), w którego imieniu rządził faktycznie faworyt królowej Marii Ludwiki Parmeńskiej Manuel Godoy, Książę Pokoju. W pierwszych latach rewolucji próbował on mediacji we Francji, usiłował ratować Ludwika XVI. Lecz po egzekucji króla nie można już było wstrzymać biegu wypadków: katolicka i burbońska Hiszpania żądała wojny i Książę Pokoju musiał zgłosić akces do koalicji anty rewolucyjne j. Dwa przeszło lata działań zbrojnych zakończyły się porażką Hiszpanii, która musiała ustąpić Francji część wyspy San Domingo (dzisiejszą Dominikanę) oraz zgodzić się na zakup wołów andaluzyjskich przez armię rewolucji. Godoy przerzucił się wówczas na stronę Francji, rozpoczynając wojnę z Anglią i Portugalią. Wojska francuskie wkroczyły do Hiszpanii maszerując na Lizbonę. Zmienne koleje wojny na Półwyspie Pirenejskim zakończyły się klęską na morzu; w 1805 r. pod Trafalgarem admirał angielski Horatio Nelson unicestwił połączone floty Francji i Hiszpanii. Następca tronu, Ferdynand ks. Asturii, podniósł bunt przeciw ojcu i jego wszechwładnemu ministrowi. Karol IV wpierw zdymisjonował Godoya, następnie sam abdykował. Na tron wstąpił Ferdynand VII (1808-1833). Przez sześć lat panować miał tylko na papierze. Wezwany — wraz z Karolem IV — przed oblicze Napoleona, został uwięziony we Francji. Cesarz przeznaczył tron hiszpański swemu bratu Józefowi, który od dwóch lat, jako z łaski Napoleona król Neapolu, zmagał się z władającym wciąż na Sycylii innym Burbonem, Ferdynandem IV. W Hiszpanii czekał go los nie lepszy: walczące nie tylko o niepodległość, ale również o prawo do własnej tradycji społeczeństwo nie ugięło się przed potęgą Bonapartych, doczekało klęski Napoleona. 21 marca 1814 r. Ferdynand Upragniony powrócił do ojczyzny, a po kilku tygodniach jego kuzyn, wcześniej tytułowany hrabią Prowansji, zasiadł na tronie swych francuskich przodków jako Ludwik XVIII (1814-1824). Trzeci z Burbonów, Ferdynand IV, dopiero w 1816 r. powrócił z Palermo do Neapolu, BURBONOWIE 95 tym razem jako król Obojga Sycylii Ferdynand I. Z czterech państw burbońskich jedynie Parma przyjęła Karola II dopiero w 1847 r., bo na razie przeznaczono ją dla słomianej wdowy po Napoleonie Marii Ludwiki. Restauracja monarchii burbońskich miała jednak charakter odmienny. Ludwik XVIII zaczął od nadania Karty konstytucyjnej i schlebiania liberałom; nawet konieczność chwilowej ucieczki z kraju w czasie sławnych Stu Dni Napoleona nie zmieniła jego polityki. Chorowity grubas, mało energiczny, ale ludziom życzliwy i jasno rozumujący, nie potrafił stosować tej polityki konsekwentnie. Gdy w 1820 r. fanatyczny rzemieślnik zasztyletował jego bratanka, księcia Berry, aprobował nawrót do rządów konserwatywnych i zaangażował znów Francję w interwencję za Pirenejami. Ferdynand Upragniony zawiódł bowiem pokładane w nim nadzieje. Konstytucji nie zatwierdził, liberalizm zwalczał, opozycjonistów prześladował. Waliło się hiszpańskie imperium kolonialne, państwo po państwie ogłaszało w Ameryce Łacińskiej swą niepodległość, a Ferdynand nic z tego nie rozumiał. Sam sprowokował w 1820 r. wybuch rewolucji. Władzę objęły Kortezy — hiszpański parlament — króla zmuszono do podpisania konstytucji. Ale rewolucjoniści byli skłóceni, Święte Przymierze czuwało, upoważniając Ludwika XVIII do przywrócenia władzy nad Hiszpanią kuzynowi. Sześćdziesiąt tysięcy żołnierzy francuskich przekroczyło Pireneje i wespół z hiszpańskimi rojalistami obaliło rząd konstytucyjny. W tym samym czasie Ferdynand I z Obojga Sycylii też nadał swoim poddanym poniewoli konstytucję i też wezwał zaraz na pomoc Święte Przymierze. Austriacy ochoczo przywrócili porządek w jego królestwie. Biały terror zapanował w Hiszpanii, gdzie na czele nieprzejednanych wrogów jakichkolwiek reform stał brat królewski, Don Carlos, długo, wobec bezdzietności Ferdynanda VII, uważany za domniemanego następcę tronu. Jedynie minister Ballesteros potrafił wprowadzić nowy ład w finanse i nadać rozpęd rozwojowi gospodarczemu kraju. Biały terror zapanował również w Neapolu, gdzie po śmierci Ferdynanda I, a wkrótce i jego syna Franciszka I (1825-1830) na tron wstąpił Ferdynand II (1830-1859), okrutny i zaciekły prześladowca więzionych rewolucjonistów i patriotów, osławiony Król-Bomba. Cztery lata po interwencji w Hiszpanii zmarł Ludwik XVIII. Rządy objął jego brat, hrabia Artois, przywódca skrajnych konserwatystów, tzw. ultrasów, odtąd Karol X (1824—1830). Uparty i zdeterminowany, marząc o odbudowie Starego Ładu zraził sobie wszystkich. Naruszenie Karty z 1815 r., cztery ordonanse z 1830 r., ograniczające prawa wyborcze i znoszące wolność prasy, spowodo- 96 BURBONOWIE wały wybuch rewolucji 27 lipca, która w ciągu „trzech sławnych dni" opanowała stolicę. Król abdykował 2 sierpnia, przekazując władzę swemu wnukowi, synowi zamordowanego księcia Berry, Henrykowi ks. Bordeaux, zwanemu później hrabią Chambord. Regentem miał być najbliższy krewny w linii męskiej, Ludwik Filip ks. Orleanu. r 17. Karol X, rys. Parfait
|
WÄ…tki
|