tyczna Dupina, aczkolwiek znając już jego szczodry idealizm, mogłem jej po nim się spodziewać...

ZdawaÅ‚o siÄ™, iż wykazywanie jej – jeżeli nawet nie popisywanie siÄ™ niÄ… – sprawiaÅ‚o mi jakÄ…Å› żywÄ…
rozkosz, której zresztą nie taił i przyznawał otwarcie, że jest pod jej urokiem. Chełpił się przede
mną głosem, w którym odzywał się poszmer radosnego Śmiechu, iż większość ludzi miewa dla
niego w swych piersiach okienka, i miał zwyczaj stwierdzać prawdziwość swoich słów bezpo-
średnimi zdumiewającymi dowodami dokładnej znajomości mej własnej natury. Zachowanie się
jego w takich chwilach bywało oziębłe i roztargnione; oczy pozbywały się wyrazu; piękny, teno-
rowy jego głos przedzierzgał się w dyszkant i byłby się stawał niemal wyzywający, gdyby nie
posiadał akcentu rozwagi tudzież ogromnej wyrazistości wysłowienia. Rozmyślając o tych jego
właściwościach, pogrążałem się nieraz w zadumie nad starodawną teorią Duszy Dwoistej i snu-
Å‚em marzenia o Dupinie podwójnym – twórcy i analityku.
Niechaj nikt sobie nie wyobraża po tym, co powiedziałem, że zamierzam zgłębiać jakąś tajem-
nicę lub pisać powieść. To, co było godne zastanowienia w mym przyjacielu Francuzie, wynikało
z inteligencji podnieconej do najwyższego stopnia, a może nawet chorobliwej. Atoli przykład da
lepsze wyobrażenie o charakterystycznych właściwościach jego ówczesnych spostrzeżeń.
81
Pewnej nocy szliśmy długą i brudną ulicą przebiegającą w pobliżu Palais Royal. Pogrążeni w
myślach nie przemówiliśmy do siebie ani słowa co najmniej przez jakieś piętnaście minut. Naraz
Dupin przerwał milczenie słowami:
– Masz sÅ‚uszność, to istny karzeÅ‚ i nadawaÅ‚by siÄ™ raczej do Theatre des Varietes.
– O tym chyba nikt nie wÄ…tpi – odparÅ‚em bezwiednie, nie zdajÄ…c sobie zrazu sprawy (tak bar-
dzo byłem pogrążony w zadumie) ze szczególniejszej zgodności, jaka zachodziła między tymi
słowami a moimi myślami. Lecz wnet opamiętałem się i moje osłupienie nie miało granic.
– Dupin – rzekÅ‚em poważnie – to przechodzi moje pojÄ™cie. WyznajÄ™ otwarcie, że jestem zdu-
miony i nie wiem, czy mam ufać mym zmysłom. Skąd ty możesz wiedzieć, że myślałem o...?
Nie dopowiedziałem umyślnie, by upewnić się, że wie istotnie, o kim myślałem.
– O Chantiiiy – rzekÅ‚. – Dlaczego nie koÅ„czysz? PomyÅ›laÅ‚eÅ› sobie, że jego niepozorna postać
nie nadaje siÄ™ do tragedii.
Właśnie dokoła tego tematu snuły się moje rozmyślania. Chantiiiy był podrzędnym szewczy-
kiem z rue StDenis, dostał bzika teatralnego, porwał się na rolę Kserksesa w tragedii Crebillona i
stał się przedmiotem powszechnego pośmiewiska.
– WyjaÅ›nij mi, na miÅ‚ość boskÄ…, metodÄ™ – zawoÅ‚aÅ‚em – jeżeli w tym jest jaka metoda, za po-
mocą której zdołałeś przeniknąć mą duszę!
Istotnie byłem znacznie więcej stropiony, aniżeli chciałem mu to okazać.
– To przekupieÅ„ z owocami – odparÅ‚ mój przyjaciel – naprowadziÅ‚ ciÄ™ na wniosek, że ten Å‚a-
tacz obuwia nie ma odpowiedniego wzrostu na Kserksesa et id genus omne10.
– PrzekupieÅ„! Co ty mówisz! Nie znam żadnego przekupnia!
– CzÅ‚owiek, który wpadÅ‚ na ciebie, gdyÅ›my skrÄ™cali w tÄ™ ulicÄ™ przed jakimiÅ› piÄ™tnastu minu-
tami.
Przypomniałem sobie istotnie jakiegoś niezdarnego przekupnia, który niósł na głowie wielki
kosz jabłek i omal mnie nie przewrócił, gdyśmy skręcali z rue C... w bocznicę, na której zatrzy-
maliśmy się. Lecz co to miało wspólnego z Chantiiiy, nie mogłem żadną miarą zrozumieć.
W Dupinie nie było ani cienia szarlatanerii.
– WytÅ‚umaczÄ™ ci – powiedziaÅ‚. – ChcÄ™ jednak, żebyÅ› zrozumiaÅ‚ wszystko dokÅ‚adnie, wyÅ‚usz-
czę cł przede wszystkim kolejny przebieg twoich rozmyślań od chwili, kiedy mówiłem do ciebie,
aż do zderzenia z owym przekupniem. Dalsze ogniwa łańcucha są następujące: Chantiiiy, Orion,
dr Nichols, Epikur, stereotomia, kamienie brukowe, przekupień. Niewiele jest osób, które by w
pierwszym okresie swego życia nie zabawiały się odnajdywaniem śladów, co je doprowadziły do
takich lub owakich wniosków. Zajęcie to miewa niekiedy duże znaczenie; podejmując je po raz
pierwszy, nie można się dość nadziwić pozornej niespójności i bezgranicznej oddali, która dzieli
punkt wyjścia od celu. Jakież zatem było moje osłupienie, gdy usłyszałem słowa wypowiedziane
przez Francuza i musiałem przyznać, że mówił prawdę. Tymczasem ciągnął on dalej:
– PamiÄ™tam dokÅ‚adnie, iż wychodzÄ…c z nie C... mówiliÅ›my o koniach. ByÅ‚ to ostatni przedmiot
naszej rozmowy. Gdyśmy skręcili w ulicę, którą idziemy obecnie, jakiś przekupień z wielkim
koszem na głowie, przechodząc spiesznie obok nas, popchnął cię na kupę kamieni, przygotowa-
nych w tym miejscu do naprawy bruku. Nastąpiłeś na jakiś chwiejący się kamień, pośliznąłeś się,
z lekka wywichnąłeś sobie nogę, wyglądałeś na podrażnionego czy rozgniewanego, mruknąłeś
kilka słów, odwróciłeś się, by spojrzeć na kamienie, a potem szedłeś dalej w milczeniu. Nie zwra-
całem zbytnio uwagi na to, co robiłeś, ale obserwacja jest dla mnie ostatnio po prostu konieczno-
ścią.
Oczy utkwiłeś w ziemię i spoglądałeś jak gdyby gniewnie na koleiny i wyboje w bruku (a
miałeś przy tym taką minę, iż mogłem wywnioskować, że wciąż jeszcze myślisz o kamieniach),