dy uważał, że ma prawo spotkać się z ajatollachem...

Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.

Wszak walczyli o jego powrót, przelewali krew. Panował nastrój euforii, wielkiego uniesienia. Ludzie chodzili, poklepywali się po ramionach tak, jakby jeden drugiemu chciał powiedzieć —
widzisz? Wszystko możemy!
111
Jakże rzadko przeżywa lud takie chwile! Ale teraz to poczucie zwycięstwa wydawało się naturalne i zasadne. Wielka Cywilizacja szacha leżała w gruzach.
Czym była ona w swojej istocie? Obcym przeszczepem, który się nie przyjął. Była próbą narzucenia pewnego modelu życia społeczeństwu przywiązanemu do zupeł-
nie innych tradycji i wartości. Była przymusem, operacją chirurgiczną, w której bardziej chodziło o to, aby udała się sama operacja, niż aby pacjent pozostał przy życiu, a przede wszystkim — aby pozostał sobą.
Odrzucenie przeszczepu — jakże nieubłagany jest ten proces, jeżeli już się zacznie. Wystarczy, że społeczeństwo nabierze przekonania, że narzucona mu for-ma egzystencji przynosi więcej zła niż pożytku. Wnet zacznie okazywać swoją niechęć — najpierw skrycie i biernie, potem coraz bardziej otwarcie i bezwzględnie. Nie zazna spokoju, dopóki nie oczyści organizmu z tego siłą wszczepionego ciała. Będzie głuche na perswazje i argumenty. Będzie zapalczywe, niezdolne do refleksji. Przecież u podstaw Wielkiej Cywilizacji leżało wiele szlachetnych intencji, pięknych ideałów. Ale lud widział je tylko w postaci karykatury, a więc w tej formie, jaką w procesie praktyki przybierał świat idei. I dlatego nawet wzniosłe idee zostały poddane w wątpliwość.
A potem? Co stało się potem? O czym mam teraz napisać? O tym, jak kończy
się wielkie przeżycie? Smutny temat. Bo bunt jest wielkim przeżyciem, przygo-dą serca. Spójrzcie na ludzi, kiedy uczestniczą w buncie. Są pobudzeni, przeję-
ci, gotowi do poświęceń. W tym momencie żyją w świecie monotematycznym,
ograniczonym tylko do jednej myśli — pragną osiągnąć pożądany cel. Wszystko będzie mu podporządkowane, wszelka niedogodność staje się łatwa do zniesienia, żadna ofiara nie jest zbyt wielka. Bunt uwalnia nas od własnego ja, od codziennego ja, które wydaje nam się teraz małe, nijakie i nam samym — obce. Zdumieni, odkrywamy w sobie nieznane zasoby energii, jesteśmy zdolni do zachowań tak
szlachetnych, że nas samych wprawia to w podziw. A ileż przy tym dumy, że
potrafiliśmy się wznieść tak wysoko! Ileż satysfakcji, że tak wiele daliśmy z siebie! Ale przychodzi chwila, kiedy nastrój gaśnie i wszystko się kończy. Jeszcze odruchowo, z nawyku, powtarzamy gesty i słowa, jeszcze chcemy, żeby było tak jak wczoraj, ale już wiemy — i to odkrycie napełnia nas przerażeniem — że to wczoraj więcej się nie powtórzy. Rozglądamy się wokoło i dokonujemy nowego
odkrycia — ci, którzy byli z nami, też stali się inni, też coś w nich zgasło, coś się wypaliło. Nagle nasza wspólnota rozpada się, każdy wraca do codziennego ja, które z początku krępuje jak źle skrojone ubranie, ale wiemy, że jest to nasze ubranie i że innego nie będziemy mieć. Z niechęcią patrzymy sobie w oczy, unikamy rozmów, przestaliśmy być sobie potrzebni.
Ten spadek temperatury, ta zmiana klimatu, należy do najbardziej przykrych
i przygnębiających doświadczeń. Zaczyna się dzień, w którym coś powinno się stać. I nie dzieje się nic. Nikt nas nie wzywa, nikt nie oczekuje, jesteśmy zbędni.
Zaczynamy odczuwać wielkie zmęczenie, stopniowo ogarnia nas apatia. Mówimy
112
sobie — muszę odpocząć, muszę się pozbierać, nabrać sił. Koniecznie chcemy za-czerpnąć świeżego powietrza. Koniecznie chcemy zrobić coś bardzo codziennego
— posprzątać mieszkanie, naprawić okno. Są to wszystko działania obronne, aby uniknąć depresji, która nadciąga. Więc zbieramy siły i naprawiamy okno. Ale nie jest nam dobrze, nie jesteśmy radośni, ponieważ czujemy, jak uwiera nas żużel, który nosimy w sobie.
Mnie też udzielał się ten nastrój, który ogarnia nas, kiedy siedzimy przy ga-snącym ognisku. Chodziłem po Teheranie, z którego znikały ślady wczorajszych przeżyć. Znikały nagle, można było odnieść wrażenie, że nic się tu nie działo.
Kilka spalonych kin, kilka zniszczonych banków — symboli obcych wpływów.
Rewolucja przywiązuje wielką wagę do symboli, burzy jedne pomniki i na ich
miejsce stawia własne, ponieważ chce się utrwalić, chce w ten metaforyczny sposób — przetrwać. A co stało się z ludźmi? Byli to znowu zwyczajni przechodnie, wpisani w nudny pejzaż szarego miasta. Gdzieś szli albo stali przy ulicznych pie-cykach grzejąc ręce. Byli znowu — każdy osobno, każdy dla siebie, zamknięci i małomówni. Może jeszcze czekali, że coś się stanie, że jednak stanie się jakaś nadzwyczajna rzecz? Nie wiem, nie umiem powiedzieć.
To wszystko, co stanowi zewnętrzną, widoczną część rewolucji, znika szyb-
ko. Człowiek, pojedynczy człowiek, ma tysiąc sposobów, którymi może wyrazić swoje uczucia i myśli. Jest nieskończonym bogactwem, jest światem w którym
ciągle coś odkrywamy. Natomiast tłum redukuje osobowość jednostki, człowiek w tłumie ogranicza się do kilku elementarnych zachowań. Formy, poprzez które tłum wyraża swoje dążenia, są niezwykle ubogie i stale się powtarzają — manifestacja, strajk, wiec, barykada. Dlatego o człowieku można napisać powieść, o tłumie — nigdy. Jeżeli tłum się rozproszy, rozejdzie do domów i więcej nie zbierze, mówimy, że skończyła się rewolucja.

Wątki

Powered by wordpress | Theme: simpletex | © Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.