Jak cię złapią, to znaczy, że oszukiwałeś. Jak nie, to znaczy, że posłużyłeś się odpowiednią taktyką.
Następnie powrócimy do problemu oszczędzania. W jaki sposób zmiana postaw ludzi w tej sprawie - przesunięcie w górę funkcji oszczędzania lub przesunięcie w dół funkcji konsumpcji - wpływa na poziom produktu narodowego? Jakie paradoksy czają się za tym problemem? Podejście Keynesowskie sugeruje kluczową rolę polityki fiskalnej i dlatego w części B niniejszego rozdziału dokonamy także przeglądu wielu występujących w praktyce cech polityki fiskalnej we współczesnej gospodarce. Zobaczymy, że w Stanach Zjednoczonych możliwości polityki fiskalnej są w rzeczywistości wysoce ograniczone, a to ze względu na opóźnienia czasowe oraz na instytucje polityczne w tym kraju. Oprócz tego, ilościowe szacunki mnożnika każą nam sądzić, że zarówno jego wielkość, jak i dokładne rozłożenie w czasie efektów są niepewne. Skupimy się na polityce fiskalnej, trzeba jednak pamiętać, że pomijamy tu drugiego uczestnika procesu sterowania gospodarką, mianowicie pieniądz. Podkreślamy z naciskiem, że dzieje się tak nie dlatego, że jest on mniej ważny. Pod niektórymi względami pieniądz jest w gruncie rzeczy główny^, aktorem na makroekonomicznej scenie. Rozdziały o pieniądzu przyjdą d0. piero później po prostu dlatego, że problem ten jest bardziej złożony, c więcej, wyjaśnienie funkcjonowania polityki fiskalnej jest użytecznym wste pem do wytłumaczenia, w jaki sposób pieniądz wpływa na działalnoś' gospodarczą. Rysunek 9.1 pokazuje, dokąd zmierzamy w tym rozdziale. Jego przedmiot i zastosowane w nim podejście są bardzo zbliżone do tego, o czym by}a mowa w rozdziale ostatnim (jak to można spostrzec, porównując rys. 9 j z rys. 8.1). A. POLITYKA FISKALNA W MODELU MNOŻNIKOWYM W ostatnim rozdziale pokazano, w jaki sposób fluktuacje łącznego popytu mogą prowadzić do zmian produktu narodowego. Przy takim lub innym kształcie zależności między poziomem faktycznego i potencjalnego pjs[B w danej gospodarce, może wystąpić okres ostrego bezrobocia (jak to było w latach trzydziestych, a potem, znowu, od 1980 do 1983 r.) albo nadmiernego zatrudnienia w połączeniu z szybką inflacją (jak w czasie drugiej wojny światowej oraz w okresie wojny wietnamskiej). Luka między PNB faktycznym o potencjalnym 2000L Przegląd treści rozdziału CM C-~ O) 8 1500h CO Z CL 1000r- 500 Rys. 9.1. Widzimy tu, jak polityka fiskalna oddziałuje na produkt za pośrednictwem globalnego popytu Nadal rozwijamy Keynesowski model mnożnikowy pokazujący, jak wzrost rządowych wydatków na dobra i usługi zwiększa globalny popyt AD oraz produkt realny - zawsze przy założeniu, że w gospodarce istnieją nie zatrudnione zasoby. Poza tym pokazuje on, że i zmiany podatków mają swój mnożnik, jakkolwiek mniejszy, l, na koniec, uwzględniamy niektóre, realistyczne, cechy polityki fiskalnej. 1965 1985 1980 1975 1960 1955 1970 Rys. 9.2. Gospodarka waha się między okresami produkcji poniżej i powyżej swoich możliwości Wykres pokazuje poziomy faktycznego i potencjalnego PNB od 1955 r. Okresy zacieniowane to okresy, w których występowało bezrobocie. W okresach tych inflacja często malała. Okresy nie zacieniowane to okresy nadmiernego zatrudnienia; inflacja miała tendencję rosnącą. Jednym z ważnych celów polityki rządu jest zredukowanie luki między produktem faktycznym a potencjalnym, lecz jest to zadanie, które nie ma końca. Źródło: rys. 5.2. Aby uwypuklić ten kluczowy punkt makroekonomii, na rys. 9.2 ukazuje my poziom faktycznego i potencjalnego PNB w ostatnich trzydziestu latach1 Zacienione partie rysunku odpowiadają okresom, w których produkt kształ tował się poniżej swego potencjalnego poziomu a tendencja inflacyjna wygasa ła. Partie nie zacienione to okresy, gdy produkt był wyższy od potencjalneg PNB, a inflacja miała tendencję rosnącą. Rysunek 9.2 to smętne przypomnienie odwiecznych dylematów każdego kto się stara kształtować politykę makroekonomiczną. Gospodarka nigdy nie pozostaje w bezruchu. Jak małe dziecko, ustawicznie popada w jakieś tarapaty W początkach lat osiemdziesiątych Stany Zjednoczone bliskie były histerii w związku z obawami przed inflacją i spekulacją: prowadziło to do rygorystycznego kontrolowania kredytu i najbardziej w ciągu najnowszych dziejów restrykcyjnej polityki pieniężnej. Po tym okresie szybko przyszło gwałtowne osłabienie aktywności gospodarczej - aż tak gwałtowne, że w 1982 r. za najcięższe schorzenie gospodarki narodowej uchodziło bezrobocie. Wyraźna poprawa w latach 1983 i 1984 obniżyła bezrobocie tak szybko, że niektórzy znów zaczęli się martwić, iż gospodarka rychło może wejść w stan "przegrzania". POLITYKA FISKALNA A WYZNACZANIE PRODUKTU j Kiedy gospodarka znajduje się znacznie powyżej lub poniżej swego potencjalnego PNB, pożądana może się stać makroekonomiczna "polityka stabilizacji". Może ona przybrać postać albo omawianej tutaj polityki fiskalnej, albo polityki pieniężnej (rozważanej w rozdziałach 14-16) albo i obu naraz. Głównymi narzędziami polityki fiskalnej wprowadzonymi w rozdziale 5 są wydatki rządowe na dobra i usługi (G) oraz podatki lub transfery (T). W Keynesowskim modelu mnożnikowym G i T można zmieniać, by w ten sposób wywierać wpływ na poziom wydatków. Dopóki istnieją nie zatrudnione zasoby, dopóty zmiany globalnych wydatków będą prowadzić do zmian w produkcie narodowym. Musimy tu teraz jeszcze wymienić warunki, w których opisana analiza okaże się najwłaściwsza: jest to Keynesowski model depresji, w którym ceny są stałe, a krzywa globalnej podaży jest płaska. Utrzymujemy więc podejście przedstawione na rys. 8.3, w rozdziale 8. A jeśli ktoś nie pamięta dokładnie przedstawionego tam rozumowania, warto raz jeszcze wrócić do analizy rysunku. Chociaż jednak wynikające stąd wnioski najłatwiej dostrzec w przypadku zupełnie poziomej krzywej AS, dotyczą one również krzywej AS nie całkiem pionowej. W przypadku rosnącej krzywej AS przesunięcie krzywej AD w pra~ 1 Następny rozdział zawiera bardziej szczegółowe omówienie historii potencjalnego i wyznaczających go czynników. doprowadzi do pewnego wzrostu realnego produktu i - również - do ewnego wzrostu cen czy też stopy inflacji. W rozdziale 12 i 13 zobaczymy, jak
|
WÄ…tki
|