9

W czasie trwania ma³¿eñstwa obowi¹zek zaspokajania potrzeb wspó³ma³¿onka - ojczyma (macochy) obci¹¿a w pierwszej kolejnoœci drugiego ze wspó³ma³¿onków (art. 27). Z uwzglêdnieniem art. 60 obowi¹zek ten utrzymuje siê tak¿e po rozwi¹zaniu ma³¿eñstwa b¹dŸ po jego uniewa¿nieniu. Do czasu zatem zawarcia przez uprawnionego ma³¿onka nowego zwi¹zku ma³¿eñskiego lub te¿ do momentu utraty uprawnieñ ze wzglêdu na up³yw czasu od rozwi¹zania ma³¿eñstwa lub uniewa¿nienia go, obowi¹zek œwiadczeñ alimentacyjnych ma³¿onka wyprzedza obowi¹zek pasierba.
10. Je¿eli obok pasierba w krêgu zobowi¹zanych do alimentacji s¹ tak¿e zstêpni uprawnionego ojczyma (macochy) - pasierb i ci zstêpni partycypuj¹ w ponoszeniu kosztów jego utrzymania w czêœciach odpowiadaj¹cych ich mo¿liwoœciom zarobkowym i maj¹tkowym (art. 129 § 2). Odmienne roz³o¿enie ciê¿aru utrzymania uprawnionego mo¿e wynikaæ z oceny opartej na zasadach wspó³¿ycia spo³ecznego. W przypadkach np. d³ugoletniego dominowania ojczyma (macochy) w procesie wychowawczym pasierba, wy³¹cznoœci w zaspokajaniu jego potrzeb materialnych, przy jednoczesnej pe³nej wydolnoœci pasierba do zaspokojenia potrzeb ojczyma (macochy), zstêpni uprawnionego mogliby byæ od wolni obowi¹zku œwiadczenia. Z kolei brak zainteresowania losami pasierba, odmowa materialnego wspomagania go w przesz³oœci lub naganne w stosunku do niego zachowania uzasadni³yby zwolnienie pasierba od obowi¹zku œwiadczenia. Jednak¿e pogl¹dy na ten temat s¹ zró¿nicowane (por. J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuñczy z komentarzem, s. 665, uwaga 12 i autorzy tam wskazani).
11. Pasierb nie mieœci siê w krêgu osób zobowi¹zanych do alimentowania krewnych ojczyma lub macochy. Krewni tacy jednak mog¹ wywodziæ z ³¹cz¹cego ich z pasierbem powinowactwa okreœlone nastêpstwa na tle innego rodzaju stosunków obligacyjnych. Ilustruje to wyrok S¹du Najwy¿szego z dnia 10 grudnia 1969 r., II PRN 17/69 (OSNCP 1970, nr 9, poz. 160 z glos¹ A. Szpunara, PiP 1970, nr 12, s. 1030 i z omówieniem A. Szpunara i W. Wanatowskiej, NP 1971, nr 6, s. 894). S¹d Najwy¿szy przyj¹³ mianowicie, ¿e art. 446 § 3 upowa¿nia s¹d orzekaj¹cy do konkretyzacji tego, kto w okreœlonych okolicznoœciach jest najbli¿szym cz³onkiem rodziny. Za najbli¿szego cz³onka rodziny mo¿na uznaæ w szczególnoœci macochê, zw³aszcza wtedy, gdy uzasadniaj¹ to pozytywne w œwietle zasad wspó³¿ycia spo³ecznego stosunki ³¹cz¹ce macochê i pasierba. Nale¿y wówczas braæ tak¿e pod uwagê unormowanie zawarte w art. 144 § 2.
T Y T U £ III
Opieka i kuratela
DZIA£ I. Opieka nad ma³oletnim
R o z d z i a ³ I. Ustanowienie opieki
Art. 145. § 1. Opiekê ustanawia siê dla ma³oletniego w wypadkach przewidzianych w tytule II niniejszego kodeksu.
§ 2. Opiekê ustanawia s¹d opiekuñczy, skoro tylko poweŸmie wiadomoœæ, ¿e zachodzi prawny po temu powód.
I. PRAWNE POWODY USTANOWIENIA OPIEKI NAD MA£OLETNIM
1. W tytule II kodeksu rodzinnego i opiekuñczego w art. 94 § 3 przewidziano, ¿e je¿eli ¿adnemu z rodziców nie przys³uguje w³adza rodzicielska albo je¿eli rodzice s¹ nieznani, ustanawia siê dla dziecka opiekê. Wynika z tego, ¿e okolicznoœci te musz¹ dotyczyæ obojga rodziców dziecka, chocia¿by przyczyny nieprzys³ugiwania tej w³adzy by³y po stronie ka¿dego z rodziców odmienne. W³adza rodzicielska nie przys³uguje rodzicom, je¿eli:
1) nie ¿yj¹,
2) nie maj¹ pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych wskutek nieosi¹gniêcia pe³noletnoœci lub te¿ wskutek ubezw³asnowolnienia,
3) zostali pozbawieni w³adzy rodzicielskiej,
4) w³adza rodzicielska zosta³a zawieszona,
5) orzeczono w stosunku do nich œrodek karny przewidziany w art. 51 k.k., tj. pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuñczych, które orzeka s¹d rodzinny w razie pope³nienia przestêpstwa na szkodê ma³oletniego lub we wspó³dzia³aniu z nim,
6) s¹d nie przyzna³ ojcu dziecka w wyroku ustalaj¹cym ojcostwo tej w³adzy, a matce w³adza rodzicielska tak¿e nie przys³uguje.
II. POSTÊPOWANIE W SPRAWIE USTANOWIENIA OPIEKI NAD MA£OLETNIM