0 pacjenta, strac� prac�...

Zaufanie jest s�owem o szerokim znaczeniu, ale nie w tym wypadku, bo tu naprawd� ma miejsce fatalna korozja ca�ej ludzkiej relacji mi�dzy lekarzem i pacjentem wskutek interwencji pieni�nych kalkulacji.
Sport oznacza� zawsze rozrywk�, a r�wnie� rywalizacj� i d��enie do osobistej satysfakcji; kilka dziedzin sportu jest te� od dawna �r�d�em dochod�w i zysk�w. Skandale zwi�zane z pieni�dzmi przechodz�cymi z r�k do r�k w pono� amatorskiej rywalizacji sportowej zaczynaj� si� od panhelle�skich igrzysk w Olimpii, Delfach, Koryncie
1 Argos, pocz�wszy od 776 r. przed Chr., nast�pnie komercjalizowanych i nie tylko, do V wieku przed Chr.: Pauzaniasz zabawnie
4 Niewielu prywatnych pacjent�w ma du�o pieni�dzy, z�by op�aca� wysokie sk�adki ubezpieczeniowe, a jednocze�nie tak ma�o rozumu, �eby zgodzi� si� na leczenie w przeci�tnym szpitalu komercyjnym, w kt�rym nie prowadzi si� bada� naukowych.
265
Edward Luttrvak
relacjonuje skandal z przekupstwem w walce na pi�ci w I wieku po Chr. Pi�ka no�na w ca�ej Europie i wielu innych cz�ciach �wiata, hokej na lodzie w Kanadzie, baseball, ameryka�ski futbol i koszyk�wka w Stanach Zjednoczonych, japo�ska odmiana basebalh, oznacza�y zawsze wielk� pasj� i wielki biznes, d�ugo przed nadej�ciem turbokapitalizmu. Lecz obecnie ka�dy rodzaj sportu, oboj�tne jak ma�o znany czy trudny, dru�ynowy czy indywidualny, dla zawodowc�w czy dla dzieci, je�li tylko przyci�ga publiczno�� sk�onn� zap�aci� za bilety lub sponsor�w czy telewizj�, kt�ra p�aci za transmisje, nie mo�e po prostu spokojnie zosta� sportem; musi sta� si� spektaklem, kt�ry maksymalizuje dochody.
Do jakiego stopnia turbokapitalistyczne praktyki deformuj� sam� esencj� sportu, wida� na przyk�adzie maratonu i innych bieg�w d�ugodystansowych. Mo�na by pomy�le�, �e ze wszystkich dyscyplin sportu te najmniej nadaj� si� do komercjalizacji. Nie rozgrywaj� si� na stadionie, wi�c nie ma publiczno�ci zmuszonej do kupna bilet�w; sponsor�w mo�na oczywi�cie poszuka�, ale nie ma w nich wizualnie nic ciekawego dla telewizyjnej transmisji, z wyj�tkiem fina�u.
Nic nie przeszkodzi�o obaleniu pierwszorz�dnej zasady ka�dych zawod�w sportowych: to zwyci�zca, a nie jaki� przegrany, musi wygra� wy�cig. Problem jest z Kenijczykami-g�ralami, �wietnie nadaj�cymi si� do bieg�w d�ugodystansowych, dzi�ki rodzimej rze�bie terenu i zwyczajom. Od kiedy Kip Keino zdoby� z�oty medal na olimpiadzie w Meksyku w 1968 r., kenijscy g�rale pokonuj� wszystkie przeszkody, jakie stawia im n�dza (bilet lotniczy kosztuje fortun�), by wzi�� udzia� w ka�dym biegu d�ugodystansowym, w kt�rym mog� wygra� pieni�n� nagrod� - kilka tysi�cy dolar�w to w Kenii wielki maj�tek. W sezonie 1997/98 Kenijczycy wygrali sze�� z o�miu bieg�w zorganizowanych dla profesjonalist�w w Stanach Zjednoczonych. W 1997 r. Kenijczycy wygrywali maratony w Nowym Jorku, Bostonie i Honolulu, a tak�e d�ugodystansowe biegi na �wiecie, od Meksyku do Maroka.
Kenijczycy s� oczywi�cie wspania�ymi biegaczami, ale maj� te� powa�ne wady: s� ma�om�wni, niekt�rzy s�abo m�wi� po angielsku, inni tylko odpowiadaj� wprost na pytania, nie rozwodz�c si� zbytnio. Dziennikarze telewizyjni narzekaj� na brak atrakcji, nie wiedz�, kim s� Kenijczycy, nie wiedz�, jak si� z nimi porozumie�. Oczywi�cie atrakcj� dla medi�w nie mo�e by� sam bieg d�ugodystansowy - musi to by� co� ludzkiego, np. wywiad ze spoconym biegaczem.
266
furbokapitalizm
Rezultat by� katastrofalny: media wycofa�y si� z relacjonowania bieg�w. To z kolei powa�nie zirytowa�o sponsoruj�ce korporacje, fundator�w nagr�d pieni�nych. Organizatorzy bieg�w stan�li przed dylematem: albo zrezygnowa� z podstawowej zasady ca�ego sportu, albo straci� fundusze. Zwa�ywszy, jaka jest aktualna hierarchia warto�ci, wynik by� nieuchronny:
� W 1997 r. sze�ciu Kenijczyk�w znalaz�o si� w pierwszej �semce na mecie biegu dooko�a Boulder; od roku 1998 w tym biegu mo�e wzi�� udzia� tylko trzech obywateli Kenii, a ka�dy Amerykanin, kt�ry uko�czy bieg w pierws�ej pi�tce, otrzyma podw�jn� nagrod� pieni�n�.
� Bieg o memoria� Jerzego Sheehana5 w New Jersey przyj�� zasad� udzia�u dru�yn pi�cioosobowych, co mia�o wykluczy� Kenijczyk�w, kt�rzy nie mog� sobie pozwoli� na pi�� bilet�w lotniczych, �eby zdoby� jedn� nagrod� pieni�n�.
� Organizatorzy maratonu w Pittsburghu znale�li prostsze rozwi�zanie: daj� premie pieni�ne tylko Amerykanom.
� Wielu organizator�w bieg�w przy��czy�o si� do organizacji �USA Circuit", kt�ra eliminuje Kenijczyk�w, przyznaj�c premie pieni�ne tylko obywatelom ameryka�skim.
� Bieg �Harvard Pilgrim" na Przyl�dku Dorszowym funduje specjalne nagrody ameryka�skim biegaczom: w 1997 r. najlepszy na mecie Amerykanin zaj�� 11. miejsce i dosta� 4 tysi�ce dolar�w.
� Organizatorzy biegu nad rzek� Gate w Jacksonville na Florydzie, sponsorowanym przez korporacj� Gate Petroleum, byli pionierami pomys�owo�ci: po kilku zwyci�stwach Kenijczyk�w od roku 1994 nie wyp�acaj� premii pieni�nych nie-Amerykanom.
Doug Aired, dyrektor biegu nad rzek� Gate, powiedzia� reporterowi, �e praktyka niedopuszczania obcokrajowc�w do biegu potwierdzi�a swoj� s�uszno��, gdy w 1998 r. zwyci�zca, Amerykanin Todd Williams okaza� si� lepszy od swoich kenijskich poprzednik�w. Owszem, pobieg� wolniej, ale w wywiadzie dla telewizji Alred z dum� og�osi�, �e Todd Williams po biegu powiedzia�: �Kocham Jacksonville, kocham Gate"6. Oto, na czym polega duch sportowej rywalizacji dla pana Alreda i dla Gate Petroleum.
5 Dr Jerzy Sheehan (1918-1993) - lekarz kardiolog, od lat 60. popularyzator bieg�w dla zdrowia (przyp. t�um.).
6 Marek Bloom, Kenyan runners in the US find bitter taste of success, �New York Times", 16.04.1998 s. 1, D27. �-->- - , >
267
Edward Luttwak